Niealkoholowe stłuszczenie wątroby staje się powszechną chorobą w krajach rozwiniętych. Badania wskazują na duże zróżnicowanie częstości występowania tej choroby. Szacuje się jednak, że może ona rozwinąć się nawet u 45% dorosłych Europejczyków.
Przyczyn rozwoju niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby (NAFLD) jest wiele. Jako najważniejsze wskazuje się nadwagę i otyłość, insulinooporność, dyslipidemię, rozwój stanu zapalnego w wątrobie, dysbiozę jelit i zaburzenia metabolizmu tkanki tłuszczowej. Oczywiście istotną rolę odgrywają tu również czynniki genetyczne.
Co to jest niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby?
Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby jest schorzeniem objawiającym się nadmiernym gromadzeniem tłuszczu w wątrobie u osób nienadużywających alkoholu.
Może ona przybierać dwie podstawowe formy:
- Pierwsza, to nie dające żadnych objawów uszkodzenia lub marskości gromadzenie się tłuszczu w wątrobie, przeważnie w postaci trójglicerydów. Pomimo braku objawów i braku uszkodzenia komórek wątroby stłuszczenie to powoduje zwiększoną aktywność enzymów wątrobowych, prowadzi do dyslipidemii, insulinooporności i podwyższonego poziomu glukozy we krwi, a w rezultacie rozwoju cukrzycy typu 2.
- Druga, groźniejsza forma poza gromadzeniem tłuszczu w wątrobie objawia się stanem zapalnym w obrębie wątroby i postępującym zwłóknieniem tego narządu. Poza skutkami w postaci zaburzeń lipidowych, ryzyka rozwoju cukrzycy, chorób układu krwionośnego lub zespołu metabolicznego prowadzi ona do marskości, zwłóknienia i trwałego upośledzenia funkcji wątroby.
Jak rozwija się niealkoholowe stłuszczenie wątroby?
Wyniki badań sugerują, że niealkoholowe stłuszczenie wątroby ma przede wszystkim związek z rozwojem insulinooporności, która powoduje przewlekłe podwyższenie poziomu glukozy we krwi. Organizm kompensuje to nadmierną produkcją insuliny. Skutkiem tego jest nasilona synteza kwasów tłuszczowych w wątrobie, zaburzenia metabolizmu lipidów i w rezultacie stłuszczenie wątroby.
Główne procesy prowadzące do stłuszczenia wątroby to:
- insulinooporność i zaburzenie metabolizmu lipidów (trójglicerydów i cholesterolu)
- wysoki poziom wolnych kwasów tłuszczowych w osoczu – trafiają do wątroby i są tam gromadzone
- nadmierna biosynteza kwasów tłuszczowych w wątrobie – wątroba nie jest w stanie pozbyć się kwasów tłuszczowych
- uszkodzenie mitochondriów na skutek nadmiernego kontaktu z wolnymi rodnikami – powoduje to produkcję toksyn i cytokin zapalnych
- dysfunkcja wydzielnicza tkanki tłuszczowej – nadmierna synteza cytokin zapalnych powodujących stan zapalny wątroby sprzyja zwłóknieniu wątroby
- dysbioza jelit – zbyt duża przenikalność jelit (tzw. cieknące jelito) umożliwia przedostawanie się poza jelito lipopolisacharydu bakteryjnego (LPS), silnego czynnika zapalnego, który trafiając do wątroby powoduje stan zapalny
- zaburzenie funkcji siateczki śródplazmatycznej – powoduje m.in. nasiloną produkcję cząsteczek zapalnych w tkankach – nasila to procesy zapalne w wątrobie
- czynniki żywieniowe – spożywanie produktów bogatych w tłuszcze nasycone, zawierających fruktozę, syrop glukozowo-fruktozowy lub kukurydziany
- predyspozycje genetyczne – dotyczy to głównie genów związanych ze szlakami metabolizmu kwasów tłuszczowych, aktywacji stresu oksydacyjnego i wytwarzaniem cytokin zapalnych
Co w twojej diecie może wpływać na zwiększenie ryzyka rozwoju NAFLD?
Nie masz wpływu na swoje predyspozycje genetyczne, ale czynnikiem, na który masz bezpośredni wpływ z pewnością jest to co jesz.
Nasza dieta bardzo się zmieniła i obecnie spożywamy zbyt dużo przetworzonych pokarmów bogatych w niebezpieczne dla naszego zdrowia składniki. Są to przede wszystkim spożywane w nadmiarze tłuszcze nasycone i węglowodany.
Tłuszcze nasycone mogą być przyczyną kilku poważnych problemów. Przede wszystkim zwiększają syntezę kwasów tłuszczowych w wątrobie oraz lipidów takich jak cholesterol i trójglicerydy. Indukuje to wzrost stężenia enzymu – aminotransferazy alaninowej (ALT) i nasila rozwój stłuszczenia wątroby. Poza tymi atrakcjami badania dowodzą, że tłuszcze nasycone mogą też zwiększać insulinooporność i wpływać na rozwój cukrzycy typu 2, zespołu metabolicznego lub chorób układu krwionośnego i serca.
Węglowodany – przede wszystkim fruktoza i wyroby, które zawierają ten cukier, np. w postaci syropu glukozowo-fruktozowego lub syropu fruktozowego. Są one bardzo powszechnie spotykanym składnikiem napojów gazowanych i słodyczy. Są tanie w produkcji i zabójcze dla wątroby, ponieważ aż w 90% są właśnie w niej metabolizowane. Fruktoza nie reaguje na insulinę. Dlatego jeśli nie jest natychmiast wykorzystana do produkcji energii, staje się surowcem do syntezy trójglicerydów i kwasów tłuszczowych.
Fruktoza odkłada się również w jelitach, nasilając dysbiozę jelit i zmieniając skład mikrobiomu jelitowego. Poza wpływem na wątrobę może więc być przyczyną rozwoju chorób jelit, takich jak zespół jelita drażliwego (IBS) i zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO).
Spożywanie nadmiernej ilości bogatego w tłuszcze i węglowodany wysokokalorycznego pokarmu przy jednocześnie niskiej aktywności fizycznej jest najczęstszą przyczyną nadwagi i prostą drogą do otyłości. I w ten sposób doszliśmy tematu, który jest najczęstszą przyczyną wszystkich problemów metabolicznych.
Otyłość i nadwaga to główna przyczyna wzrostu częstości stłuszczenia wątroby
Dane medyczne wskazują, że częstość występowania stłuszczeniowej choroby wątroby przybiera rozmiary nie spotykanie nigdy wcześniej. Jest to najprawdopodobniej związane ze wzrostem nadwagi i otyłości w populacji krajów rozwiniętych.
W maju 2022 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ogłosiła, że wskaźniki otyłości w Europie osiągnęły „proporcje epidemii”. Europa jest teraz druga po Ameryce pod względem wskaźników otyłości.
- 60% dorosłych i około 30% dzieci mieszkających w Europie ma nadwagę lub jest otyłych
- 63% mężczyzn i 54% kobiet ma nadwagę lub otyłość
Badania potwierdziły, że aż 78% otyłych osób w Polsce ma niealkoholowe stłuszczenie wątroby. W Stanach Zjednoczonych choroba ta dotyczy nawet 93% otyłych osób. Szacuje się, że liczba osób chorych w Polsce może rosnąć wraz utrwalaniem się niezdrowych zachowań żywieniowych oraz brakiem aktywności fizycznej.
Jak możesz zmniejszyć ryzyko rozwoju niealkoholowego stłuszczenia wątroby?
Aby uchronić się przez NAFLD wystarczy tylko nieco o siebie zadbać.
- Unikaj żywności zawierającej szkodliwe składniki – czytaj etykiety!
- Zbilansuj dietę – jedz mniej tłuszczu i węglowodanów, więcej białka i zielonych roślin (tzw. zielona dieta śródziemnomorska byłaby idealna)
- Zwiększ swoją aktywność fizyczną – nawet jeśli nie masz ochoty, wprowadź regularne ćwiczenia
- Sięgnij po naturalne środki zmniejszające ryzyko rozwoju stłuszczenia wątroby
Niektóre naturalne związki bardzo korzystnie wpływają na stłuszczenie wątroby
Istnieje kilka związków pochodzenia naturalnego, które mają udowodnioną skuteczność w leczeniu chorób wątroby, korzystny wpływ na kontrolę glikemii i metabolizm lipidów. Warto zwrócić uwagę przede wszystkim na trzy substancje, ponieważ ich działanie potwierdzono w badaniach klinicznych u osób z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby.
Czosnek – allicyna
Allicyna jest substancją o bardzo szerokim działaniu leczniczym. Badania potwierdziły, że allicyna zmniejsza stłuszczenie wątroby i wpływa na spadek stężenia enzymów wątrobowych – transaminazy alaninowej i transaminazy asparaginianowej. Redukuje też poziom cholesterolu całkowitego, trójglicerydów i LDL-cholesterolu. W badaniach za dawkę terapeutyczną w NAFLD przyjęto 5-10 mg allicyny na dobę.
Kurkuma – kurkuminy
Badania kliniczne potwierdziły, że ekstrakt z kurkumy skutecznie zmniejszał ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 w grupie osób w stanie przedcukrzycowym. Kurkumina poprawiła także funkcje komórek β, które w trzustce odpowiadają za produkcję insuliny oraz zmniejszała insulinooporność. Kurkumina ma niską biodostępność, dlatego stosuję się ją łączenie z piperyną. Zalecana dobowa dawka kurkumin to 600 mg.
Berberys – berberyna
Suplementacja berberyną powodowała spadek stężenia tzw. hemoglobiny glikowanej (HbA1c) oraz glukozy we krwi na czczo. Badania wykazały, że stosowanie berberyny powodowało zmniejszenie zawartości tłuszczu w wątrobie, poprawiało kontrolę glikemii, a także redukowało stężenia enzymów wątrobowych. Miało również wpływ znaczną utratę masy ciała pacjentów. Zalecana w badaniach dawka berberyny to 1000 mg/dobę.
Podsumowanie
Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby to poważny problem zdrowotny. Powoduje nie tylko upośledzenie funkcji tego narządu, ale również zwiększa ryzyko rozwoju innych poważnych chorób. Na szczęście zmieniając tryb życia, dietę i stosując właściwie dobrane suplementy zawierające naturalne związki korzystnie wpływające na metabolizm lipidów i kontrolę glikemii możemy się przed nią uchronić.
Wątroba jest narządem o ogromnej zdolności do samoleczenia i regeneracji, więc jedynie w przypadku poważnej marskości choroba stłuszczeniowa jest nieodwracalna. Dlatego nawet osoby, które dopuściły już do rozwoju tej choroby mogą, przynajmniej w większości przypadków, odwrócić niekorzystne zmiany i powrócić do zdrowia. Wystarczy trochę wysiłku.
Publikacje:
- Harrison SA, Gunn N, Neff GW, et al. A phase 2, proof of concept, randomised controlled trial of berberine ursodeoxycholate in patients with presumed non-alcoholic steatohepatitis and type 2 diabetes. Nat Commun. 2021;12(1):5503. Published 2021 Sep 17. doi:10.1038/s41467-021-25701-5
- https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/353747/9789289057738-eng.pdf
- Yin J, Xing H, Ye J. Efficacy of berberine in patients with type 2 diabetes mellitus. Metabolism. 2008;57(5):712-717. doi:10.1016/j.metabol.2008.01.013
- Liu J, Mu C, Li K, Luo H, Liu Y, Li Z. Estimating Global Prevalence of Metabolic Dysfunction-Associated Fatty Liver Disease in Overweight or Obese Children and Adolescents: Systematic Review and Meta-Analysis. Int J Public Health. 2021;66:1604371. Published 2021 Oct 6. doi:10.3389/ijph.2021.1604371
- https://phmd.pl/api/files/view/477150
- Lucas, C., Lucas, G., Lucas, N., Krzowska-Firych, J., & Tomasiewicz, K. (2018). A systematic review of the present and future of non-alcoholic fatty liver disease. Clinical and Experimental Hepatology, 4(3), 165-174. https://doi.org/10.5114/ceh.2018.78120
- Kargulewicz A., Stankowiak-Kulpa H., Grzymisławski M.: Asses- sment of the prevalence of nonalcoholic fatty liver disease among obese polish people and the estimation of the knowledge of nutritional recommendations. Nowiny Lekarskie, 2012; 81: 611-619
