Epidemia cukrzycy na świecie podąża w ślad za epidemią otyłości. Już w 2014 roku liczba chorych na cukrzycę przekroczyła 422 miliony osób. Wzrost zachorowalności wynika m.in. ze wzrostu odsetka osób otyłych i spadku aktywności fizycznej oraz coraz większej powszechności niezdrowej diety, np. wysoko przetworzonej żywności.
Szacuje się, że w Polsce jest obecnie ponad 3,5 miliona chorych, z czego 1/3 nie zdaje sobie sprawy z tego, że jest chora. Wg danych NFZ ta liczba wzrasta w tempie ok. 300 tys. nowych przypadków rocznie.
Pomimo tego, że leczenie, a w zasadzie kontrola cukrzycy nie jest tak uciążliwa jak dawniej, a właściwa terapia umożliwia praktycznie normalne życie, to cukrzyca wiąż pozostaje poważną chorobą, w wyniku której na całym świecie umiera w ciągu roku ok. 1,6 miliona osób.
Czy można zatrzymać rosnącą liczbę przypadków cukrzycy lub znaleźć skuteczny lek powstrzymujący rozwój tej choroby?
Obecnie nie jesteśmy w stanie wyleczyć cukrzycy. Jednak w odróżnieniu od większości innych chorób przewlekłych, osoba chora ma ogromny wpływ na przebieg i efektywność prowadzonej terapii.
Metody leczenia cukrzycy zależą od jej typu oraz ciężkości. Polegają na przede wszystkim na stabilizacji parametrów gospodarki lipidowej na odpowiednim poziomie (np. glikemii i hemoglobiny glikowanej). Bardzo istotna jest również kontrola właściwej masy ciała. Wyznaczone cele można osiągnąć przez modyfikację stylu życia oraz farmakoterapię.
Osoby chore na cukrzycę można leczyć kilkoma różnymi lekami. Niektóre z nich są przyjmowane doustnie, podczas gdy inne są dostępne w postaci zastrzyków.
Leczenie cukrzycy typu 1
W przypadku chorych na cukrzycę typu 1 jedyną efektywną metodą leczenia jest insulinoterapia. Obecnie insulinę podaje się przez półautomatyczne strzykawki w postaci penów. Ukłucie jest mało bolesne, jednak podawanie leku w ten sposób wymaga dyscypliny i dostosowania częstości iniekcji do rozkładu posiłków.
Insulina do wstrzykiwań, którą obecnie wytwarza się nowoczesnymi metodami jest praktycznie identyczna z tą, którą produkuje nasz organizm. Istnieje kilka typów insuliny podawanej jako lek. Różnice pomiędzy nimi dotyczą przede wszystkim szybkości działania po podaniu oraz długości działania.
Działanie insuliny szybkodziałającej rozpoczyna się już nawet kilka minut po jej podaniu. Jednak czas jej działania nie przekracza 4 godzin. Z kolei działanie insuliny długodziałającej rozpoczyna się od dwóch do 6 godzin po podaniu, ale może trwać nawet 36 godzin.
Dostępne są również mieszanki insulin, które łączą cechy insuliny krótko i długodziałającej. Dlatego taka mieszanka działa już kilka minut po podaniu, a czas jej działanie może sięgać nawet kilkunastu godzin.
Leczenie cukrzycy typu 2
Leczenie cukrzycy typu 2 zgodnie z zaleceniami większości towarzystw naukowych podzielone jest na cztery etapy. Warunkiem przejścia do następnego etapu leczenia jest brak skuteczności dotychczas stosowanej terapii.
W pierwszym etapie leczenia, u osób w stanie przedcukrzycowym lub ze świeżo rozpoznaną cukrzycą stosuje się metforminę. Ten powszechnie stosowany lek zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę. Jednocześnie zaleca się modyfikację stylu życia. Przede wszystkim istotna jest redukcja masy ciała, zwiększenie aktywności fizycznej oraz zmiana diety. Jest to konieczne dla zwiększenia efektywności terapii i może istotnie przyczynić się do zahamowania rozwoju choroby.
W przypadku osób, u których ten rodzaj leczenia nie jest już skuteczny włącza się dodatkowo drugi lek. Najczęściej jest to jedna z pochodnych sulfonylomocznika. Jego działanie wspomaga wydzielanie insuliny przez komórki beta trzustki, co wpływa na zwiększenie jej produkcji przez organizm. Oczywiście dieta, aktywność fizyczna i dbanie o właściwą masę ciała pozostaje nadal niezbędną częścią terapii.
Trzecim etapem, jeśli stosowane dotychczas leczenie już zawodzi, jest włączenie tzw. insulinoterapii bazalnej w postaci iniekcji. Jest to terapia z użyciem długodziałającej insuliny podawanej zazwyczaj na noc. Celem takiego leczenia jest przede wszystkim zmniejszenie syntezy glukozy w wątrobie w nocy i ochrona przed hiperglikemią, która w takich wypadkach pojawia się najczęściej rano. Chory powinien wtedy wstrzykiwać lek raz na dobę. I oczywiście nadal obowiązują zasady dotyczące stylu życia, dbałość o masę ciała i właściwa dieta.
Czwarty i ostatni etap leczenia dotyczy pacjentów, u których podaż insuliny jest na tak niskim poziomie, że nie wystarczają już naturalne zasoby organizmu ani insulinoterapia bazalna. W tym wypadku niezbędne jest wprowadzenie krótkodziałającej insuliny po posiłkach, czyli w zasadzie identycznego sposobu leczenia, który się stosuje u osób z cukrzycą typu 1.
Istnieje również kilka naturalnych metod wspomagania leczenia cukrzycy. Właściwa suplementacja może w istotny sposób wspomóc leczenie. Jednak warunkiem skutecznej suplementacji jest stosowania produktów o znanym składzie i wykorzystujących substancje o potwierdzonej skuteczności. Są nimi np. berberyna i allicyna, których skuteczność w obniżaniu poziomu glukozy czy hemoglobiny glikowanej potwierdziło wiele badań klinicznych. Należy jednak pamiętać, że wprowadzanie suplementów do diety zwłaszcza przez osoby przyjmujące leki powinny być zawsze skonsultowane z lekarzem.
Leczenie cukrzycy ciążowej
W przypadku tego typu cukrzycy tylko niewielka część kobiet potrzebuje leczenia. W większości przypadków wystarcza odpowiednia dieta, zwiększenie aktywności fizycznej poprzez dobór odpowiednich do stanu pacjentki ćwiczeń. Jednak pewna część kobiet, u których zdiagnozuje się cukrzycę podczas ciąży, aby kontrolować poziom cukru we krwi będzie musiała czasowo dostawać insulinę. Taka terapia jest całkowicie bezpieczna zarówno dla kobiety jak też dziecka.
Podsumowanie
Możliwość codziennego badania poziomu cukru w domu umożliwia właściwe dawkowanie leków. Nowoczesne leki zwiększające wrażliwość na insulinę i wspomagające jej wydzielanie oraz insulina do iniekcji są bezpieczne i skuteczne nawet u tych osób, u których doszło do nieodwracalnego upośledzenia wydzielania tego hormonu przez komórki trzustki.
Skuteczna terapia wymaga jednak przestrzegania szeregu zasad i wiąże się z ograniczeniami, co dla niektórych osób może nie być łatwe i często bardzo komplikuje życie.
Dlatego w przypadku tej choroby szczególnie trafne jest powiedzenie, że lepiej zapobiegać niż leczyć. Epidemia cukrzycy dotyczy przede wszystkim cukrzycy typu 2. Ten rodzaj choroby rozwija się powoli, praktycznie niezauważalnie, a w ogromnym stopniu jest uzależniony od trybu życia, aktywności, diety i ogólnej dbałości o zdrowie.
Nie bez powodu liczba zachorowań jest skorelowana z narastającym odsetkiem ludzi otyłych, zaniedbujących aktywność fizyczną i zdrową dietę. Naturalne mechanizmy kontrolujące procesy metaboliczne naszego ciała ulegają rozchwianiu i w końcu zawodzą, dlatego dbajmy o siebie, bo to może nas uchronić przed bardzo poważnymi konsekwencjami, nie tylko przed cukrzycą.
Publikacje:
- Di Iorgi N, Napoli F, Allegri AE, Olivieri I, Bertelli E, Gallizia A, Rossi A, Maghnie M. Diabetes insipidus–diagnosis and management. Horm Res Paediatr. 2012;77(2):69-84. doi: 10.1159/000336333. Epub 2012 Mar 16. PMID: 22433947.
- Raport NFZ o zdrowiu. Cukrzyca. Centrala Narodowego Funduszu Zdrowia, Departament Analiz i Strategii. Warszawa, listopad 2019
- Grzeszczak W.: Znaczenie pochodnych sulfonylomocznika w terapii cukrzycy typu 2. Czy wszystkie leki z tej grupy w jednakowym stopniu wpływają na ryzyko zgonu z przyczyn ogólnych oraz ryzyko sercowo-naczyniowe? Diabetologia Praktyczna 2011, tom 12, nr 3
