Praktyczne sposoby na wzdęcia, które warto znać oraz trochę informacji, dlaczego zbyt częste wzdęcia powinny zwrócić twoją uwagę.
Czym są wzdęcia?
Wzdęcia są objawem, który towarzyszy fermentacji niektórych związków pokarmowych przez bakterie jelitowe. Mikroorganizmy jelitowe wydziałają wtedy gazy, które powodują, że twoje jelita pompują się jak balon. Jest to normalny proces, chociaż nie zawsze przyjemny.
Jeśli jednak tego typu atrakcje spotykają cię regularnie, świadczy to o czymś niepokojącym. Zbyt częste wzdęcia mogą być objawem poważnych problemów lub choroby jelit. Nie powinieneś tego bagatelizować.
Oto kilka najbardziej powszechnych przyczyn wzdęć
1. Gaz w jelitach lub żołądku
To oczywiście podstawowa przyczyna wzdęć. Podczas procesu trawienia mikroorganizmy jelitowe mogą produkować gaz. Może być to metan, wodór lub siarkowodór. Jaki jest to gaz i ile go jest, zależy od tego jaki gatunek bakterii dominuje w twojej mikrobiocie jelitowe. I oczywiście od tego co zjadłeś. Pamiętaj, że twojej jelita to gigantyczna hodowla bakterii. Jeśli ich skład jest prawidłowy, uchronią cię przed mnóstwem problemów zdrowotnych. Jeśli nie, to niestety, nie tylko wzdęcia będą twoim problemem.
2. Zaparcia
Jelita pełne gazu nie będą problemem, jeśli będzie miał on ujście. Mówiąc obrazowo, jeśli zatkasz napompowany balonik, gaz nie może się uwolnić, a jego objętość rośnie. Tak się dzieje u osób cierpiących na zaparcia. Wtedy nawet niewielkie wzdęcie może być przyczyną dużego dyskomfortu. Poza gazem, masa kału, która zlega w jelitach może powodować ból i wszystkie objawy silnego wzdęcia, również nudności, a nawet może przyczynić się do rozwoju zapalnych chorób jelit.
3. Niektóre składniki pokarmowe
Częstą przyczyną wzdęć jest spożywanie pokarmów zawierających łatwo fermentujące substancje pokarmowe. Takie jak krótkołańcuchowe cukry, takie jak laktoza i fruktoza, ale też węglowodany wykorzystywane w produkcji słodzików (np. mannitol lub sorbitol). W naturze występują one w dużej ilości w owocach i cebuli. Znane są jako FODMAP (Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides and Polyols). Jednak, jeśli te substancje zawsze działają na ciebie wzdymająco, oznacza to, że masz inny problem z jelitami. Osoby z SIBO albo IBS muszą ich unikać, stosując tzw. dietę LOW FODMAP, czyli pozbawioną tych substancji.
4. Zespół jelita drażliwego (IBS) i SIBO
Osoby cierpiące na częste wzdęcia najczęściej mają zaburzenia składu mikrobioty jelit. Może być to spowodowane wieloma czynnikami i zazwyczaj prowadzi do poważnych komplikacji. Częste wzdęcia to typowa reakcja na niektóre typy pokarmu gwałtownie fermentowane przez te bakterie.
W przypadku zespołu jelita drażliwego (IBS), pewne gatunki bakterii zaczynają dominować, a efektem tego jest właśnie reakcja organizmu na typ pokarmu, który u osoby zdrowej nie powoduje żadnych niekorzystnych działań.
Inną przyczyną wzdęć może być tzw. zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego, znany pod nazwą SIBO (small intestinal bacterial overgrowth). W SIBO bakterie jelitowe zasiedlają część jelita cienkiego i fermentują znajdujące się tam składniki pokarmowe. Produkują przy tym dużą ilość gazu, co prowadzi do wzdęcia. Oprócz tego SIBO, podobni jak IBS może być przyczyną biegunek oraz innych atrakcji i jest bardzo trudne do leczenia.
W obu przypadkach gwałtowna reakcja na FODMAP jest oznaką problemów, więc jeśli tak się czujesz po zjedzeniu np. słodkich owoców, czas na badania.
5. Celiakia
Celiakia może być przyczyną różnych reakcji organizmu. Jest ona związana z nietolerancją glutenu, białka występującego w zbożach, np. w pszenicy. Taka reakcja na gluten bardzo często powoduje silne wzdęcia. Jednak czasem dużo poważniejsze komplikacje. Z uwagi na to, że jest to choroba, w którą zaangażowany jest układ immunologiczny, może powodować nawet poważne reakcje zapalne w obrębie przewodu pokarmowego. Jeśli masz wzdęcia po zjedzeniu pszennej bułki, zrób test na gluten. Unikanie produktów, które go zawierają powinno bardzo pomóc.
6. Reakcje hormonalne
Zaobserwowano, że choroby jelit, takie jak np. zespół jelita drażliwego, SIBO czy SIFO dużo częściej występują u kobiet niż u mężczyzn. Bez względu na rodzaj wykonywanej pracy i towarzyszący temu stres, który również jest jedną z przyczyn chorób jelit, kobiety stanowią 80% pacjentów.
Wyjaśnieniem tego okazały się hormony. U kobiet regularne wahania hormonalne wynikające z cyklu miesiączkowego wpływają na działania przewodu pokarmowego. W tym, wywierają bardzo poważny wpływ na równowagę mikrobioty jelitowej. Mikroorganizmy zamieszkujące nasze jelita są bardzo wrażliwe na wiele czynników, a jednocześnie wywierają ogromny wpływ na każdy aspekt naszego zdrowia.
W przypadku wzdęć, podejrzewa się, że u kobiet mogą one być często powodowane wahaniem poziomu estrogenów. Wiele obserwacji potwierdza korelację pomiędzy poziomem tych hormonów, a częstością wzdęć.
Jakie są objawy wzdęcia?
Objawy wzdęć wynikają z prostego mechanizmu – gazy w jelitach powodują ich rozdęcia i nacisk na otaczające je narządy.
W zależności od tego, czy wzdęcia są spowodowane normalnym stanem fizjologicznym czy też zaburzeniami mikrobioty jelitowej, czyli zamieszkujących jelita mikroorganizmów objawy te będą się różniły. Jest to dosyć indywidualne, ale poniżej znajdziesz na pewno takie, których sam doświadczasz.
1. Ucisk na żołądek
Podczas wzdęcia gazy w jelitach powodują uczucie pełności i ucisku żołądka. Dzieje się to zazwyczaj wtedy, kiedy następuje szybka fermentacja z powodu obecności bakterii w pokarmie, który właśnie spożyłeś. I bez paniki, nie chodzi o bakterie chorobotwórcze, tylko o bakterie kwasu mlekowego, które występują np. w kiszonkach. Jeśli po sałatce z kiszoną kapustą zjesz słodki deser, możesz spodziewać się takiego rezultatu.
2. Ból brzucha
Gazy uwięzione w jelitach, rozdymają je i dopóki nie znajdą ujścia mogą rozpierać ścianę jelita powodując ból. Im więcej gazu, tym ból silniejszy i może być to bardzo nieprzyjemne. Najczęściej nie wiąże się to z żadnym zagrożeniem, ale jeśli gaz nie znajdzie ujścia, będziesz się bardzo męczył. Gdyby jednak ból pojawiał się nawet przy niewielkich wzdęciach, sprawdź to. Może okazać się, że jest on objawem jakiegoś poważnego problemu.
3. Obrzęk i uczucie rozdęcia
To normalny objaw zbyt dużej ilości gazu w jelitach. Może być też spowodowane rozpoczęciem intensywnej fermentacji jeszcze w żołądku. Wtedy rozdęty żołądek będzie dawał identyczne objawy, którym może jeszcze towarzyszyć odbijanie, czyli wydostawanie się nadmiaru gazu przez odźwiernik żołądka.
4. Krwawienie
Niekiedy u osób, które mają częste i silne wzdęcia może dochodzić do krwawienia, co można zaobserwować, jeśli w stolcu pojawia się krew. Może być to spowodowane tym, że nacisk gazu na ścianę jelita, znajdujący się tam niestrawiony pokarm lub zalegający kał podrażnia naczynia krwionośne. Jest to szczególnie częste, jeśli ktoś cierpi na hemoroidy. Jednak, jeśli to zauważysz, koniecznie skonsultuj się z lekarzem, ponieważ może być to również objaw raka jelita grubego.
5. Nudności i gorączka
Wzdęciom mogą również towarzyszyć nudności. Mogą one być spowodowane podrażnieniem receptorów w ścianie jelita lub świadczyć o jego niedrożności.
Nie jest to normalny objaw, wobec czego, jeśli zauważysz, że pojawia się u ciebie regularnie, nie czekaj, tylko zgłoś się do lekarza i zbadaj.
6. Gorączka
Jeśli poza wzdęciem po spożyciu pokarmu masz gorączkę i nie jest to pojedynczy przypadek, koniecznie skonsultuj się z lekarzem. Może być to spowodowane różnymi przyczynami, ale najpewniej świadczy o jakiejś chorobie zapalnej jelit. Być może jest to niegroźna infekcja, z którą szybko się uporasz. Może być to jednak jakaś choroba zapalna o podłożu immunologicznym. Wtedy problem nie będzie taki łatwy do rozwiązania, ale im wcześniej się tym zajmiesz tym lepiej.
Proste sposoby na wzdęcia
Praktyczne metody na unikanie wzdęć polegają przede wszystkim na eliminacji przyczyn, którymi są spowodowane. Oczywiście nie zawsze można wyeliminować całkowicie przyczynę wzdęć, ale stosując kilka prostych sposobów, możesz zmniejszyć ryzyko ich powstania.
1. Jedz wolniej
Jedzenie mniejszymi kęsami i dobre przeżuwanie pokarmu jest bardzo ważne. Po pierwsze, jedząc wolniej, z pożywieniem nie połykasz tak dużo powietrza. Wbrew pozorom, podczas jedzenia możesz połknąć sporo powietrza, które po skumulowaniu się w żołądku mogą powodować dyskomfort i uczucie pełności.
2. Unikaj niektórych pokarmów
Jak się przekonać co ci szkodzi? Najprościej jest to zrobić wyłączając z jadłospisu pewne typy pokarmu i włączając je z powrotem. Jeśli zauważysz, że masz wzdęcia po spożyciu pieczywa, nabiału, roślin strączkowych albo słodkich owoców, na początek wyeliminuj je z diety. Jeśli problem pojawia się po zjedzeniu takiego pokarmu, będziesz już wiedział, czego masz unikać.
Jest to klasyczne podejście w przypadku np. alergii. Właśnie w taki sposób dieta eliminacyjna pozwala alergikom zidentyfikować źródło szkodliwych dla nich alergenów pokarmowych. Zastosuj taki sam sposób w przypadku glutenu i FODMAP. To proste
3. Stosuj probiotyki
Wiele problemów jelitowych możesz naprawić stosując właściwe probiotyki. Ale wybierają rozważnie, bo to co pomogło twojej koleżance, wcale nie musi być dobre dla ciebie. Probiotyki normalizują skład i pracę jelit, ale w zależności od problemu trzeba dobrać właściwy probiotyk. W badaniach wykazano bardzo dużą skuteczność terapii probiotycznej, ale najpierw musisz zidentyfikować problem, a później wybrać probiotyk.
4. Włącz naturalne suplementy
Wiele roślin wykazuje wysoką skuteczność w normalizacji pracy jelit. Niektóre choroby jelit związane np. ze stanem zapalnym można skutecznie leczyć za pomocą np. ekstraktu z kurkumy lub imbiru. Rośliny te zawierają aktywne związki o działaniu przeciwzapalnym – kurkuminoidy i gingerole. Wiele badań klinicznych potwierdza skuteczność ich stosowania np. w IBS czy SIBO. Bardzo korzystnie działa też czosnek. Jednak nie w postaci surowej, ponieważ bulwy czosnku zabierają krótkołańcuchowe cukry. Używaj zbadanych ekstraktów, które zawierają minimum 500 mg allicyny – to substancja o silnym działaniu przeciwbakteryjnym. Możesz też sięgnąć po rośliny pomagające pozbyć się gazu z jelit, takie jak np. koper włoski. Jest wiele roślin, których ekstrakty są źródłem cennych substancji, korzystaj z natury, nie ma nic zdrowszego.
Podsumowanie
Wzdęcia to częsty problem towarzyszący różnym chorobom jelit. Osoby, których mikrobiota jelitowa działa poprawnie niezbyt często mają tego rodzaju problemy.
Niestety, coraz więcej osób skarży się na takie zaburzenia jelitowe. Przyczyn tej sytuacji jest wiele. Przewlekły stres, modyfikowane produkty spożywcze, powszechnie stosowana chemia mająca przedłużyć trwałość i poprawić smak pokarmu, zanieczyszczenia powietrza itd. Krótko mówiąc, zmiany środowiskowe, za którymi nasz układ pokarmowy nie jest w stanie nadążyć.
Mikrobiom jelitowy człowieka to bardzo wrażliwe na zmiany środowisko. Bytuje w nim około 1000 gatunków różnych mikroorganizmów, które odpowiadają za niezliczone procesy metaboliczne. Ciągle dowiadujemy się o nowych odkryciach na temat tego jak wielki wpływ na zdrowie człowieka ma mikrobiota jelitowa. Jeśli masz jakieś problemy zdrowotne, bardzo prawdopodobne, że ich źródło leży w dysfunkcji mikrobiomu jelitowego. Przede wszystkim zadbaj o jelita, a one zadbają o ciebie.
Piśmiennictwo:
- Wilkinson JM, Cozine EW, Loftus CG. Gas, Bloating, and Belching: Approach to Evaluation and Management. Am Fam Physician. 2019 Mar 1;99(5):301-309. PMID: 30811160.
- Serra J. Management of bloating. Neurogastroenterol Motil. 2022 Mar;34(3):e14333. doi: 10.1111/nmo.14333. Epub 2022 Feb 10. PMID: 35143108.
- Rao S. S. (1997). Belching, bloating, and flatulence. How to help patients who have troublesome abdominal gas. Postgraduate medicine, 101(4), 263–278.
- Ringel-Kulka T, Palsson OS, Maier D, Carroll I, Galanko JA, Leyer G, Ringel Y. Probiotic bacteria Lactobacillus acidophilus NCFM and Bifidobacterium lactis Bi-07 versus placebo for the symptoms of bloating in patients with functional bowel disorders: a double-blind study. J Clin Gastroenterol. 2011 Jul;45(6):518-25. doi: 10.1097/MCG.0b013e31820ca4d6. PMID: 21436726; PMCID: PMC4372813.
- Price KR, Lewis J, Wyatt GM, Fenwick GR. Flatulence–causes, relation to diet and remedies. Nahrung. 1988;32(6):609-26. doi: 10.1002/food.19880320626. PMID: 3068547.
- Cotter, Thomas G et al. “Gas and Bloating-Controlling Emissions: A Case-Based Review for the Primary Care Provider.” Mayo Clinic proceedings vol. 91,8 (2016): 1105-13. doi:10.1016/j.mayocp.2016.04.017
