Wbrew powszechnemu przekonaniu, próchnica nie jest najważniejszym powodem, z dla którego powinieneś unikać słodyczy. Coraz więcej badań potwierdza związek pomiędzy spożywaniem cukru i wieloma poważnymi chorobami. Są to przede wszystkim cukrzyca, alergie, stłuszczenie wątroby, problemy ze stawami, choroby zapalne, a nawet nowotwory. Bez wątpliwości możemy powiedzieć, że cukier szkodzi.
Z danych NFZ wynika, że nadmierne spożycie cukru jest główną przyczyną szybkiego wzrostu liczby osób z nadwagą i otyłością. Wśród dorosłych Polaków 68% mężczyzn i 53% kobiet ma nadwagę, a średnio 25% populacji naszego kraju jest otyła. Problem ten dotyczy również dzieci i młodzieży. Poniżej 20 roku życia nadwagę ma 20% dziewcząt i 31% chłopców. Konsekwencje otyłości są tak tragiczne dla stanu naszego zdrowia, że wymagają odrębnego artykułu. Wróćmy więc do cukru.
Cukier znajduje się nie tylko w słodyczach, można go znaleźć w każdym niemal produkcie
Niestety, cukier ukrywa się w wielu produktach i często nawet nie zdajesz sobie sprawy jak wielką jego ilość możesz spożyć nie jedząc absolutnie żadnych słodyczy.
Oczywiście wszyscy wiemy, że cukier możemy znaleźć w ciastach, słodyczach, różnego rodzaju dżemach i konfiturach oraz słodzonych napojach gazowanych. Nieco mniej oczywista jest obecność cukru w pieczywie, jogurtach, sosach, wędlinach, a nawet „wodzie” smakowej, często reklamowanej jako zdrowa alternatywa do innych gazowanych napojów.
W ciągu ostatnich 100 lat spożycie cukru w Polsce wzrosło o 800%
Ilość spożywanego cukru na świecie zmieniła się dramatycznie w ciągu ostatnich 100 lat. Z dostępnych danych wynika, że jeszcze na początku XX wieku przeciętne roczne spożycie cukru wynosiło ok. 6 kg na osobę. Już w latach 60-tych było to ponad 17 kg. W niektórych krajach jednak wartości te były o wiele wyższe i już wtedy sięgały ponad 50 kg/osobę.
Zmieniała się również proporcja spożywania cukrów nieprzetworzonych do cukru przemysłowego – wykorzystywanego do produkcji słodyczy i jako poprawiacz smaku żywności. Niestety, obecnie wygląda to jeszcze gorzej.
Polskie dane wskazują, że jemy coraz więcej cukru. Od 2008 do 2017 roku zmniejszyło się wprawdzie spożycie cukru nieprzetworzonego, ale nadrobiliśmy to spożywając cukier w innej postaci. W ciągu 10 lat spożycie tego cukru wzrosło o ponad 11 kg i obecnie roczne spożycie cukru w Polsce sięga 45 kg na osobę!
Dlatego warto zmienić swoje nawyki żywieniowe i całkowicie wyeliminować cukier z diety lub ograniczyć go do niezbędnego minimum.
Oto 10 najważniejszych powodów, dla których warto zrezygnować z cukru:
1. Cukier jest główną przyczyną otyłości
Liczne badania wskazują na korelację między wysokim spożyciem cukru, a zwiększoną częstością występowania otyłości. Za gwałtowny wzrost przypadków nadwagi i otyłości odpowiada przede wszystkim rosnące spożycie słodzonych napojów. Są one często, szczególnie przez dzieci i młodzież traktowane jako płyn towarzyszący posiłkom lub są używane do gaszenia pragnienia. Słodzone pokarmy dodatkowo zwiększają łaknienie i chwilowo zmniejszają uczucie sytości. Powoduje to następnie subiektywne odczucie głodu i utrwala nawyk podjadania pomiędzy posiłkami.
2. Spożywanie cukru prowadzi do uzależnienia i zaburzeń nastroju
Cukier szkodzi również na twoją psychikę. Podobnie jak inne substancje uzależniające, stymuluje uwalnianie dopaminy w mózgu. Może to prowadzić do fizjologicznego uzależnienia od cukru. Odstawienie wywołuje reakcje podobne do obserwowanych u osób uzależnionych od nikotyny lub alkoholu. Co więcej, potrzeba spożywania cukru w różnych postaciach z czasem wzrasta. Osoby uzależnione odczuwają rozdrażnienie i nerwowość, a zaspokojenie tej potrzeby staje się niezwykle ważne. Zaobserwowano też związek nadmiernego spożycia cukru z rozwojem depresji, stanów lękowych i huśtawek nastroju.
3. Cukier zaburza pracę jelit i zwiększa ryzyko chorób zapalnych przewodu pokarmowego
Liczne badania dowodzą, że cukier szkodzi też twoim jelitom, ponieważ sprzyja rozwojowi dysbiozy jelitowej. Powoduje on zachwianie równowagi mikrobioty jelit i wpływa na zwiększenie liczebności patogennych bakterii, co może prowadzić do zaostrzeń chorób jelit. Efektem tego może być również tzw. zespół cieknącego jelita. Dowiedziono, że nieszczelna bariera jelitowa nieprawidłowo stymuluje układ immunologiczny i zwiększa ryzyko lub nawet jest przyczyną rozwoju autoimmunologicznych chorób jelit takich jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy choroba Leśniowskiego-Crohna.
4. Cukier zwiększa ryzyko chorób serca i naczyń
Spożycie cukru ma wpływ na poziom cholesterolu i trójglicerydów. Z danych statystycznych wynika, że osoby spożywające większą ilość cukru, szczególnie w postaci słodyczy i napojów (cukier przetworzony) mają dużo wyższy poziom LDL-cholesterolu i trójglicerydów niż osoby unikające słodyczy. Prowadzi to do zwiększonego ryzyka chorób naczyniowych i zawału serca oraz innych chorób układu krwionośnego związanych z podwyższonym poziomem tych lipidów.
5. Cukry owocowe mogą powodować uszkodzenie wątroby
Wbrew pozorom jedzenie słodkich owoców wcale nie jest zdrowe, wręcz przeciwnie. Badania dowodzą, że cukry owocowe, np. fruktoza mają toksyczny wpływ na wątrobę i mogą powodować stłuszczenie, zwłóknienie i marskość wątroby nawet skuteczniej niż nadużywanie alkoholu.
Zbyt duża ilość cukrów owocowych w diecie np. wykorzystywanych w owocowych napojach może prowadzić do niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby. Stłuszczenie wątroby jest bardzo poważną chorobą, prowadzącą do rozwoju innych, takich jak cukrzyca, choroba wieńcowa, udar i inne choroby metaboliczne.
6. Cukier w diecie to prosty sposób na rozwój cukrzycy typu 2.
Osoby nadużywające cukier nie tylko doprowadzą się do otyłości. Jednym w najbardziej jaskrawych przykładów tego, że cukier szkodzi dotyczy ryzyka rozwoju cukrzycy. Wykazano, że bez względu na wskaźniki BMI osoby spożywające większą ilość cukru mają zwiększone ryzyko rozwoju insulinooporności oraz cukrzycy typu 2. Dlatego niezależnie od tego, czy dana osoba jest otyła, wyeliminowanie cukru z diety istotnie zmniejsza ryzyko, że zachoruje na cukrzycę, nawet jeśli nadal pozostanie otyła.
Cukrzyca staje się coraz większym problemem zdrowotnym. Liczba pacjentów, przede wszystkim z cukrzycą typu 2 corocznie bardzo szybko wzrasta. Skalę problemu ilustruje fakt, że rocznie w Polsce dokonuje się ok. 4 tysięcy amputacji związanych z cukrzycą – dotyczy to tzw. stopy cukrzycowej.
7. Dieta bogata w cukier wpływa na powstawanie i nasila objawy trądziku
Cukier szkodzi twojej skórze. Badania dowodzą, że nadużywanie cukru poprzez wpływ na wydzielanie insuliny może być przyczyną powstawania trądziku lub zaostrzenia tej choroby. U osób, które ograniczyły spożycie cukru zaobserwowano zmniejszenie wydzielania insuliny oraz zwiększenie insulinowrażliwości. To z kolei powodowało obniżenie poziomu hormonów odpowiedzialnych za zaostrzenie objawów trądziku. Dowodzi to, że organicznie spożycia cukru może być jedną ze skutecznych strategii terapeutycznych u osób z trądzikiem.
Dlatego, jeśli masz taki problem, odstaw produkty bogate w cukier. Z pewnością wpłynie to korzystnie na ustępowanie lub łagodzenie zmian trądzikowych.
8. Cukier wpływa na zwiększenie poziomu cholesterolu i trójglicerydów
Nadmierne spożycie cukru prowadzi do zaburzenia metabolizmu lipoprotein. Cukier pośrednio szkodzi więc twoim naczyniom krwionośnym i zwiększa ryzyko zawału serca, zatorów i innych następstw dyslipiemii. Bardzo wiele badań klinicznych potwierdza korelację pomiędzy spożyciem cukru i zwiększonym poziomem cholesterolu i trójglicerydów.
U osób z wysokim poziomem LDL-cholesterolu (tego złego, zatykającego tętnice wieńcowe) zauważono, że ich dieta była szczególnie bogata w przetworzone cukry. Nawet osoby, których dieta obfitowała w tłuszcze i była bardziej kaloryczna nie miały tak bardzo podwyższonego poziomu cholesterolu jak osób, których dieta była bogata w przetworzony cukier.
9. Cukier może zwiększać ryzyko zachorowania na raka
Niektóre badania wskazują, że cukier może zwiększać szybkość namnażania się komórek nowotworowych i przyspieszać wzrost nowotworów złośliwych. Wykazano również związek pomiędzy zwiększeniem wydzielania insuliny i rozwojem insulinooporności na zakłócanie innych funkcji metabolicznych organizmu.
Podejrzewa się, że takie działanie może wpływać na zwiększenie ryzyka rozwoju nowotworów złośliwych. Cukier wpływa na te procesy, więc ograniczenie jego spożycia może zmniejszyć ryzyko powstania choroby nowotworowej.
10. Cukier dostarcza ci jedynie kalorii, nic poza tym
Cukier dostarczy ci energii i chwilowo usunie uczucie głodu, ale nie dostarczy żadnych składników odżywczych. Nadużywanie słodkich przekąsek, regularne picie słodkich napojów może spowodować, że twój organizm nie będzie dostawał niezbędnej ilości składników odżywczych, takich jak białko, witaminy, mikroelementy, kwasy tłuszczowe itd.
Dzięki temu możesz doprowadzić się do stanu chronicznego niedoboru tych substancji, co w efekcie na pewno skończy się jakąś chorobą. Twój organizm potrzebuje bardzo zróżnicowanych składników odżywczych, a nie tyko energii. Bez nich nie jest w stanie sprawnie i „bezawaryjnie” funkcjonować, a przecież to jest najważniejsze.
Podsumowanie
Cukier to jeden z najbardziej szkodliwych, a przy tym całkowicie zbędnych elementów diety. W Polsce co roku umiera ok. 1400 osób na skutek konsekwencji bezpośrednio spowodowanych nadmiernym spożyciem produktów zawierających wysokie stężenie cukru. Jako największe zagrożenie wskazuje się rosnące spożycie słodzonych napojów, które używane do zaspokajania pragnienia zastępują wodę. Szacuje się, że osoby, których zgon można powiązać z konsekwencjami spożycia napojów słodzonych żyją o 15 lat krócej niż średnio osoby w ich wieku.
Warto sobie uświadomić, że w małej puszcze „coli” czy „energetyka” jest tyle samo cukru co w batonie Mars. Przy czym lepiącego się od cukru batonika nikt nie reklamuje jako zdrowego składnika pożywienia.
Biorąc więc pod uwagę problemy zdrowotne, których przyczyną jest spożywanie cukru w postaci słodyczy i innych produktów spożywczych, najlepiej jeśli całkiem wyeliminujesz go ze swojego jadłospisu. Pamiętaj, cukier szkodzi, nie krzepi.
Piśmiennictwo
- Cukier, otyłość – konsekwencje. Przegląd literatury, szacunki dla Polski. Departament Analiz i Strategii NFZ. DA i Strategii – Na rodowy Fundusz Zdrowia, 2019 – nfz-krakow.pl
- Piekarska J. i wsp. Wzrost spożycia cukru i jego znaczenie dla zdrowia. Roczniki PZH 1967. Tom XVIII, nr 6
- Onodera Y, Nam JM, Bissell MJ. Increased sugar uptake promotes oncogenesis via EPAC/RAP1 and O-GlcNAc pathways. J Clin Invest. 2014;124(1):367-384. doi:10.1172/JCI63146
- Fried S.K, Rao S.P.: Sugars, hypertriglyceridemia, and cardiovascular disease. The American Journal of Clinical Nutrition, Volume 78, Issue 4, October 2003, Pages 873S–880S
- Brown, Kirsty et al. “Diet-induced dysbiosis of the intestinal microbiota and the effects on immunity and disease.” Nutrients vol. 4,8 (2012): 1095-119. doi:10.3390/nu4081095
- Peet M. International variations in the outcome of schizophrenia and the prevalence of depression in relation to national dietary practices: an ecological analysis. Br J Psychiatry. 2004; 184:404-408. doi:10.1192/bjp.184.5.404
- Suliga E.: Nawyki żywieniowe kobiet i mężczyzn w wieku 30+. Studia Medyczne 2012; 28(4): 43–50. https://studiamedyczne.ujk.edu.pl/doc/SM_28_net.pdf#page=43
- Avena N.M i wsp.: Evidence for sugar addiction: Behavioral and neurochemical effects of intermittent, excessive sugar intake. Neuroscience & Biobehavioral Reviews Volume 32, Issue 1, 2008, Pages 20-39
- Siervo M, Montagnese C, Mathers JC, Soroka KR, Stephan BC, Wells JC. Sugar consumption and global prevalence of obesity and hypertension: an ecological analysis. Public Health Nutr. 2014;17(3):587-596. doi:10.1017/S1368980013000141
- Ludvig D.S. I wsp.: Relation between consumption of sugar-sweetened drinks and childhood obesity: a prospective, observational analysis. The Lancet, Vol. 357, Iss. 9255, 17 Feb. 2001, Pages 505-508
- Boyd DB. Insulin and cancer. Integr Cancer Ther. 2003;2(4):315-329. doi:10.1177/1534735403259152
- Specific sugar molecule causes growth of cancer cells. https://www.sciencedaily.com/ releases/2013/09/130916103646.htm
- Basu S. i wsp.: The Relationship of Sugar to Population-Level Diabetes Prevalence: An Econometric Analysis of Repeated Cross-Sectional Data. Published: February 27, 2013 https://doi.org/10.1371/journal.pone.0057873
- Vos MB, Lavine JE. Dietary fructose in nonalcoholic fatty liver disease. Hepatology. 2013;57(6):2525-2531. doi:10.1002/hep.26299
- Smith RN, Mann NJ, Braue A, Mäkeläinen H, Varigos GA. A low-glycemic-load diet improves symptoms in acne vulgaris patients: a randomized controlled trial. Am J Clin Nutr. 2007 Jul;86(1):107-15. doi: 10.1093/ajcn/86.1.107. PMID: 17616769.
