Zespół jelita drażliwego (IBS) to przewlekła choroba przewodu pokarmowego, będąca najczęstszą przyczyną konsultacji gastrologicznych.
Charakterystycznymi objawami IBS są przede wszystkim nawracające bóle brzucha, problemy z wypróżnianiem. Dlatego typy IBS określa się w związku z tymi problemami:
- IBS-D – z przeważającą biegunką (diarrhoea predominant IBS)
- IBS-C – z przeważającymi zaparciami (constipation predominant IBS)
- IBS-M – naprzemiennie występowanie zaparć i biegunki (mixed IBS)
- IBS-U – niesklasyfikowane (unclassified IBS)
Szacuje się, że zespół jelita drażliwego dotyczy ponad 20% populacji krajów rozwiniętych, chociaż nie wszyscy chorzy mają pełnię objawów tej choroby.
Osobami zgłaszającymi objawy IBS są przede wszystkim kobiety. U kobiet występowanie tej choroby jest 3 krotnie częstsze niż u mężczyzn, chociaż dane te mogą być nieprecyzyjne i związane z tym, że kobiety częściej niż mężczyźni szukają porady specjalistów.
Przyczyny rozwoju IBS
Przyczyna IBS jest choroby jest nie do końca wyjaśniona. Objawy IBS mogą występować u osób z zaburzeniami emocjonalnymi lub będącymi pod wpływem stresu. Istotny związek z występowaniem zespołu jelita drażliwego mają też nawyki żywieniowe.
IBS może być również wynikiem przebytej infekcji lub przewlekłego leczenia, które wpłynęło na zaburzenie równowagi flory bakteryjnej wywołując dysbiozę jelit. Wydaje się jednak, że wszystkie te czynniki mogą występować łącznie, a najważniejsza jest skłonność genetyczna, na którą nakładają się czynniki środowiskowe.
IBS z przewagą biegunek (IBS-D)
IBS z przeważającą biegunką (IBS-D) jest najczęstszym typem zespołu jelita drażliwego i występuje u ponad 40% wszystkich pacjentów z IBS.
W przypadku IBS-D ponad 25% stolca w dni jest luźna, a mniej niż 25% złożona jest ze stałych części lub grudek.
Temu typowi IBS towarzyszą częste i nagłe bóle brzucha oraz natychmiastowa potrzeba wypróżnienia. Mogą występować też wzdęcia i poważny dyskomfort.
Pacjenci z tym typem IBS odczuwają też częsty niepokój i w ich przypadku choroba z największym stopniu wpływa na codzienne funkcjonowanie.
IBS z przewagą zaparć (IBS-C)
IBS z zaparciami lub IBS-C jest drugim pod względem częstości występowania typem zespołu jelita drażliwego. Zgłasza go ok. 15% pacjentów.
Możesz mieć tę formę IBS, jeśli twoje wypróżnienia składają się ze stolca, składającego się przynajmniej z 25% z twardych lub grudkowatych części i zawiera mniej niż 25% luźnej konsystencji.
IBS-C jest kojarzony z mniejszą częstością ruchu jelit, mniej efektywną perystaltyką i częściej może powodować ból brzucha. W przypadku tego typu IBS częściej też występują wzdęcia.
IBS typ mieszany – IBS-M
Osoby, które nie mają jednego z dwóch powyższych postaci zespołu jelita drażliwego cierpią na mieszany typ tej choroby, czyli IBS-M.
Jeśli masz tę formę IBS, twoje stolce będą charakterystyczne dla typu IBS-C lub UBS-D, ale nie będzie żadnej przeważającej formy. W tym przypadku IBS charakteryzuje się naprzemiennym występowaniem biegunek lub zaparć i każdy z nich będzie występował mniej więcej w ¼ przypadków.
Główne czynniki rozwoju zespołu jelita drażliwego
Niektóre choroby jelit mogą spowodować rozwinięcie się IBS
Jedną z chorób zwiększających ryzyko rozwoju zespołu jelita drażliwego jest choroba uchyłkowa jelit. Jest ona związana z tworzeniem się małych „kieszonek”, tzw. uchyłków w ścianie przewodu pokarmowego. Kieszonki te mogą pojawiać się w każdej części przewodu pokarmowego, ale najczęściej występują w jelicie grubym. Uchyłki nie powodują żadnych problemów zdrowotnych, ale czasem ulegają infekcji, z której może rozwinąć się niekiedy poważny stan zapalny.
Objawy zapalenia uchyłków jelita to silny ból brzucha, gorączka, biegunka, wzdęcia, nudności, zaparcia – dokładnie takie same jak objawy IBS. Po wyleczeniu zapalenia uchyłków objawy niekiedy nie ustępują.
Infekcje przewodu pokarmowego zwiększają ryzyko rozwoju IBS
Infekcje wirusowe lub bakteryjne w obrębie jelita, przede wszystkim wywołane przez bakterie z rodzaju Shigella, Campylobacter, Salmonella i E.coli są jedną z głównych przyczyn rozwinięcia się poinfekcyjnego IBS, tzw. PI-IBS (postinfectious IBS).
Wszyscy wiemy jakie atrakcje oferuje nam poważna infekcja przewodu pokarmowego. Biegunka, wymioty, ból brzucha, osłabienie, gorączka. Ale również stan zapalny, którego bezpośrednio nie odczuwamy, ale to on jest przyczyną późniejszych problemów.
Zakażenie przewodu pokarmowego może zmienić proporcje składu mikrobiomu jelit. Patogenne mikroorganizmy wydzielają toksyny i cząsteczki zapalne powodujące dysbiozę jelit, której jednym z efektów może być tzw. nieszczelność jelit. W wyniku tego dochodzi do wielu poważnych zaburzeń, m.in. immunologicznych, ale może też wpłynąć na rozwój IBS.
W przypadku IBS poinfekcyjnego najczęściej przechodzi ono w IBS-D – postać biegunkową tej choroby. Poza tym u nawet 85% pacjentów z IBS stwierdza się inną trudną do leczenia chorobę – zespół bakteryjnego przerostu jelita cienkiego (SIBO).
Czynniki emocjonalne – psychosomatyczne
Wykazano, że depresja zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia IBS. Zwiększone ryzyko rozwoju tej choroby występuje również u osób będących pod wpływem długotrwałego stresu – np. w wyniku przemocy domowej, bezrobocia lub życiem w samotności.
Jednocześnie u pacjentów chorujących przez długi czas na IBS może rozwinąć się depresja. Poza tym obserwuje się u nich zaburzenia snu, sany lękowe i zaburzenia funkcji seksualnych.
Uwarunkowania genetyczne są podstawą rozwoju IBS
U osób z objawami zespołu jelita drażliwego występuje polimorfizm w obrębie genów kodujących cytokiny przeciwzapalne. Może być to przyczyną przewlekłego stanu zapalnego i sprzyjać rozwojowi IBS.
Badania wykazały, że u pacjentów z IBS można stwierdzić utrzymujące się wyższe niż w populacji ogólnej stężenie serotoniny w śluzówce przewodu pokarmowego. Związane jest to z występowaniem w tej grupie innej formy receptora dla zwrotnego wychwytu serotoniny w błonach komórkowych enterocytów (komórkach nabłonka jelita) i płytkach krwi.
Różnice w ekspresji serotoniny i zmniejszenie jej wychwytu zwrotnego wiążą się z większą motoryką przewodu pokarmowego u pacjentów z IBS. Zjawisko to leży u podłoża postaci biegunkowej IBS.
Jak w wielu przypadkach, w których predyspozycje genetyczne zwiększają ryzyko rozwoju choroby, w rozwój choroby zaangażowane są czynniki środowiskowe. W IBS infekcje patogennymi bakteriami z rodziny Enterobacteriaceae mogą inicjować proces, który w konsekwencji doprowadzi do rozwoju IBS. Dlatego sugeruje się, żeby osoby z grupy ryzyka zwracały szczególną uwagę na profilaktykę w czasie podróży do krajów o zwiększonym ryzyku zakażenia taką chorobą.
Jak leczyć IBS
Biorąc pod uwagę złożoność IBS nie ma jednego uniwersalnego sposobu leczenia.
Główne elementy terapii to:
- zmiana nawyków żywieniowych
- stosowanie leków i suplementów
- zmiany w diecie – eliminacja niektórych składników
- zmiana stylu życia – zwiększenie aktywności fizycznej
Podsumowanie
Zespół jelita drażliwego to choroba mająca skomplikowane przyczyny, a jaj objawy są bardzo zróżnicowane. Leczenie IBS i profilaktyka u osób, którym udało się opanować objawy to temat na następny artykuł. Na szczęście, chociaż wymaga to cierpliwości i wyrzeczeń większość objawów można leczyć i badania dotyczące perspektyw terapii IBS to potwierdzają.
Publikacje:
- Cohen E, Fuller G, Bolus R, et al. Increased risk for irritable bowel syndrome after acute diverticulitis. Clin Gastroenterol Hepatol. 2013;11(12):1614-1619.
- Krystian Adrych: Zespół jelita drażliwego w świetle najnowszych wytycznych. Varia Medica 2019, tom 3, nr 2
- Nehring P. i wsp.: Zespół jelita drażliwego – nowe spojrzenie na etiopatogenezę. Przegląd Gastroenterologiczny 2011; 6 (1): 17–22
- https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/irritable-bowel-syndrome/definition-facts
- Michael Camilleri, Management of the irritable bowel syndrome, Gastroenterology, Volume 120, Issue 3, 2001, Pages 652-668
- Mayer EA, Naliboff BD, Chang L, Coutinho SV. V. Stress and irritable bowel syndrome. Am J Physiol Gastrointest Liver Physiol. 2001;280(4):G519-G524.
