Wiedza o zależnościach pomiędzy organizmem człowieka i zasiedlającymi go mikroorganizmami wciąż rośnie. Nasze ciało jest domem dla miliardów jednokomórkowców. Mikrobiota jelitowa tworzy jedną z najbardziej złożonych sieci zależności, chroni nas i dostarcza substancji, bez których nie moglibyśmy istnieć.
Nie martw się, nigdy nie jesteś sam…
Bakterie i inne jednokomórkowce zasiedlają niemal każdą część naszego ciała. Występują na skórze, włosach, w jamie ustnej i w innych zakamarkach. Większość z nich bytuje jednak w przewodzie pokarmowym. Szacuje się, że nawet do 2% masy naszego ciała stanowią bakterie. A ich liczba jest 10 razy większa niż liczba naszych własnych komórek.
Jeszcze ciekawiej sprawa wygląda, jeśli porówna się liczbę aktywnych genów człowieka i zasiedlających jego organizm mikroorganizmów. To już prawdziwa niespodzianka. Okazuje się, że człowiek, pan stworzenia i najbardziej rozwinięty gatunek na planecie ma ok. 20 tys. kodujących genów. Tyle co mucha. Za to bytujący w nas lokatorzy mają ich ok. 150 razy więcej. Ma to bardzo konkretne przełożenie na nasze możliwości dostosowania, bo bez wsparcia bakteryjnego DNA, byłyby ono bardzo niewielkie. Nie ma wątpliwości, że bez swoich jednokomórkowych mieszkańców pan stworzenia nigdy nie dotarłby tak daleko. A gdyby go ich pozbawić, długo nie pociągnie.
Mikrobiota czy mikrobiom, o co w tym chodzi?
Mikrobiota to inaczej mikroorganizmy zasiedlające nasz organizm. Na przykład mikrobiota jelitowa, w której skład wchodzą gatunki bakterii zasiedlających przewód pokarmowy. Czy mikrobiota skóry – to bakterie i grzyby, które na niej bytują.
W takim razie co to jest mikrobiom? Termin ten w 2001 roku zaproponował amerykański naukowiec Joshua Lederberg. Genialny mikrobiologii i genetyk, który w 1958 roku dostał Nagrodę Nobla właśnie za badania nad genotypem bakterii. Według jego definicji, mikrobiom oznacza cały „ekosystem” – nieskończenie skomplikowaną sieć zależności pomiędzy bytującymi w nas mikroorganizmami i organizmem człowieka.
Te zależności to nie tylko prosty rozkład czy wchłanianie w przewodzie pokarmowym. Albo produkcja witamin. Są też takie, które naukowcy wciąż starają się zrozumieć. I dzięki biologii molekularnej rozumieją coraz więcej. Np. jakie mechanizmy umożliwiają wpływ na funkcjonowanie naszych komórek? Jakie substancje i jakimi drogami docierają do odpowiednich receptorów i jakie szlaki metaboliczne uruchamiają? Z obserwacji wiemy, że coś działa, ale nie zawsze wiemy jak. Poznanie tych mechanizmów to klucz do następnego, gigantycznego kroku w medycynie.
Na mikrobiom i mikrobiotę człowieka wpływa wiele czynników. Takich jak tryb życia, dieta, zażywane leki, antybiotykoterapia, aktywność fizyczna czy stres. Każdy z nas ma swój niepowtarzalny „mikroświat”, który zmienia się podczas całego życia.
Mikrobiota przewodu pokarmowego
Mikrobiota przewodu pokarmowego jest od dawna przedmiotem badań. Wcześniej, mikroorganizmy zasiedlające nasz organizm dzielono na dwie zasadnicze grupy – patogenne i nieszkodliwe. Obecnie jednak postrzega się je jako jeden z najważniejszych czynników wpływających na każdy aspekt funkcjonowania organizmu człowieka.
Mikrobiota jelitowa bierze udział w procesach trawiennych i wydziela wiele ważnych substancji, np. witamin. Wpływa na procesy metaboliczne i immunologiczne. Chroni śluzówki, a przez to cały ustrój przed patogenami i neutralizuje substancje toksyczne, czyli odtruwa organizm. Uważa się, że mikrobiota jelitowa ma decydujący wpływ na rozwój układu immunologicznego człowieka i jej dysfunkcja wpływa na rozwój chorób autoimmunologicznych, takich jak np. łuszczyca, RZS, choroba Crohna i choroby zapalne jelit. Bierze też udział w procesach eliminacji rakotwórczych mutagenów. Wszelkie zaburzenia w składzie i aktywności mikroflory jelitowej niosą więc za sobą poważne konsekwencje zdrowotne. Pamiętaj o tym, dbaj o swoich lokatorów, a oni zadbają o ciebie.
Mikrobiota jelitowa człowieka – czy możemy wpływać na jej skład?
Skład mikrobioty jelitowej może być świadomie modyfikowany poprzez odpowiednią dietę np. bogatą w kiszonki i mleczne produkty sfermentowane, takie jak jogurty czy kefiry. Można wpłynąć na nią również stosując suplementację za pomocą dostępnych preparatów, pre i probiotycznych. Szacuje się, że zastosowanie właściwej suplementacji może być bardzo korzystne. I w dużym stopniu wpłynąć na skuteczność lub nawet zastąpić farmakoterapię.
Wszystko dla każdego? Nie!
Pamiętajcie, że nie wystarczy sięgnąć po pierwszy z brzegu probiotyk, ponieważ konsekwencje takiego działania mogą okazać się odwrotne do zamierzonych. Nie wszystkie probiotyki działają tak samo. W zależności od tego z jakiego powodu chcesz je zażywać dobierz ten właściwy.
Osoby cierpiące na przewlekłe i uciążliwe dolegliwości przewodu pokarmowego powinny bardzo świadomie dobierać suplementację. W IBS możesz potrzebować czegoś zupełnie innego niż w IBS z SIBO. Jak wybrać i dlaczego? Jaką rolę w tym procesie pełnią prebiotyki? To już temat na zupełnie nowy artykuł.
