Czym jest IBS-D, czyli zespół jelita drażliwego z biegunką?

Zespół jelita drażliwego (IBS) jest zaburzeniem żołądkowo-jelitowym, które dotyka od 10 do 20% populacji. Jego objawami są bolesne skurcze w okolicach podbrzusza, wzdęcia, częste biegunki lub zatwardzenia, nudności i ogólnie dyskomfort silnie obniżający poziom jakości życia. 

W zależności od przeważających objawów, IBS można podzielić na trzy zasadnicze typy: IBS z przewagą biegunek (IBS-D), IBS z przewagą zaparć (IBS-C) i tzw. IBS-M, gdy biegunki i zaparcia występują równie często.

Zespół jelita drażliwego z przewagą biegunek jest najczęstszym typem IBS

IBS-D występuje w ok. 40% wszystkich przypadków IBS. Tak jak pozostałe typy IBS może pojawić się w każdym wieku i u obojga płci. Jednak podobnie najczęściej rozpoczyna się ok. 25 roku życia i w przeważnie dotyczy kobiet.

Przyczyna rozwoju IBS-D nie jest dokładnie znana i przypisuje się jej wiele czynników. Główne z nich to predyspozycje genetyczne, przewlekły stres, nieprawidłowe nawyki żywieniowe czy nietolerancje niektórych składników pokarmowych.

W opinii niektórych badaczy, rozwój tego typu IBS warunkuje przede wszystkim przebyta wcześniej infekcja przewodu pokarmowego. Powoduje ona zmiany w składzie mikrobioty jelitowej, czego następstwem jest dysbioza jelit, a w efekcie, nawet po długim czasie od przebytej infekcji rozwój IBS.

Jaki jest mechanizm powstawania objawów

W przypadku pacjentów z IBS-D dochodzi prawdopodobnie do mniej skutecznego wchłaniania wody ze spożytego pokarmu. Szybsza perystaltyka i skurcze jelit powodują większe niż normalnie nagromadzenie wody w jelitach, czego skutkiem są luźne i wodniste stolce. 

Czynnikiem inicjujących nasilenie objawów jest najczęściej sytuacja stresowa. Reakcją na stres są skurcze jelit, ból brzucha i dominująca potrzeba wypróżnienia. Poza tym niektórzy pacjenci z IBS mają bardziej wrażliwe jelita i odczuwają ból lub dyskomfort spowodowany wzdęciami lub skurczami jelit silniej niż większość ludzi.

Wyniki wielu badań sugerują, że zmiany w dotyczące składu i proporcji różnych gatunków bakterii w mikrobiomie jelitowym mogą przyczyniać się do rozwoju lub nasilenia objawów IBS-D.

Jakie są typowe objawy IBS-D?

Przede wszystkim są to bóle lub bolesne skurcze jelit. Ból jest zwykle opisywany jako silne skurcze w dolnej części brzucha, które pojawiają się i znikają, i często ustępują po wypróżnieniu. Osoby z IBS często zgłaszają, że objawy te występują w pewnym stopniu przez wiele miesięcy lub lat. 

W IBS-D stolce są zwykle luźne i częste, czasami zawierają śluz i występują w ciągu dnia, rzadziej nocą. Dlatego biegunka, która często wybudza osobę ze snu, nie jest typowa dla IBS-D i powinna być wspomniana lekarzowi, ponieważ może być objawem innej choroby.

U osób cierpiących IBS-D równie często występują wzdęcia, powodujące długotrwały dyskomfort. Czynnikami, które wyzwalają ból lub biegunkę jest najczęściej spożycie pokarmu lub sytuacja stresowa. 

W zespole jelita drażliwego mogą pojawiać się również objawy nie związane z układem pokarmowym czy jelitami. Może to być np. zwiększona lub pilna potrzeba oddania moczu, upośledzenie funkcji seksualnych lub nieregularne i bolesne miesiączki u kobiet.

Jak diagnozuje się IBS-D?

Diagnostyka IBS-D opiera się przede wszystkim na wywiadzie medycznym, czyli zebraniu historii choroby i badaniu fizykalnym. 

Lekarze używają narzędzia zwanego kryteriami rzymskimi. Jest to lista konkretnych objawów i czynników, które mogą pomóc w ustaleniu, czy ktoś ma IBS-D. 

Formularz Kryteriów Rzymskich określa przede wszystkim okoliczności, które towarzyszą pojawianiu się bólu brzucha:

Przede wszystkim IBS towarzyszy nawracający ból brzucha, który występuje minimum jeden dzień w tygodniu, i któremu towarzyszą co najmniej dwie z następujących cech:

• związany z wypróżnieniem
• związany ze zmianą częstotliwości wypróżnień
• związany ze zmianą konsystencji stolca

W związku z tym, że ból, skurcze brzucha i problemy z wypróżnieniem to objawy towarzyszące również innym chorobom jelit, w pierwszej kolejności muszą być one wykluczone. Dlatego diagnostyka IBS nie jest prosta i może trwać nawet kilka tygodni.

Jak wygląda leczenie IBS-D?

Wprawdzie IBS-D nie zagraża życiu, ale może bardzo silnie wpływać na jego jakość. Nie ma obecnie terapii, która szybko i skutecznie pozwoli wyleczyć tę uciążliwą chorobę, ale jest kilka sposobów na zmniejszenie uciążliwych objawów. Niekiedy można nawet uzyskać dłuższe okresy remisji, w których objawy IBS ustąpią całkowicie. Niestety, wystarczy zmiana stylu życia, diety czy silnie stresowa sytuacja, żeby objawy pojawiły się znowu.

Cztery filary leczenia IBS:

1. zmiany w diecie – eliminacja niektórych składników
2. zmiana nawyków żywieniowych
3. stosowanie właściwych leków i suplementów
4. zmiana stylu życia – zwiększenie aktywności fizycznej

Leczenia IBS – zmiana diety i nawyków żywieniowych

Przede wszystkim musisz zmienić swoją dietę i niewłaściwe nawyki żywieniowe.

Wprawdzie reakcja na dietę to sprawa bardzo indywidualna, ale istnieją pewne prawidłowości, które dotyczą wszystkich. Właściwa dieta i nawyki żywieniowe mogą pomóc w pozbyciu się lub zmniejsza nasilenie takich objawów jak wzdęcia, skurcze czy poczucie pełności.

• wyeliminuje pokarmy zawierające składniki, po których czujesz dyskomfort
• przejdź na dietę FODMAP (wyeliminuj łatwo fermentujące w jelicie węglowodany)
• unikaj produktów zawierających syrop na bazie fruktozy oraz laktozę
• uważaj na: gluten, produkty mleczne, słodycze i słodzone napoje
• unikaj produktów, które powodują wzdęcia: słodkie owoce, marchew, cebula, fasola
• alkohol i kawa też nie są zbyt dobre dla twoich jelit…

Następna sprawa to zrównoważone posiłki o podobnych porach. I nieprzejadanie się wieczorem. Co wcale nie jest proste, jeśli intensywnie pracujesz i często nie masz czasu, żeby jeść regularnie. Jednak zadbaj o to, żeby zjadać trzy posiłki dziennie, zaczynając od śniadania, a nie kawy i kawy, aż dociągniesz do lunchu ok. 15.00.

Dla osób w ciągłym biegu dobrym rozwiązaniem są różnego rodzaju diety pudełkowe. Koszt takich posiłków wbrew pozorom nie jest większy niż przyrządzanych samodzielnie, a ich jakość, skład i różnorodność może cię zaskoczyć.

Leczenie IBS – leki i suplementy

Istnieje kilka leków rekomendowanych w leczeniu IBS z biegunką. Większość z nich jednak nie jest dostępna w Polsce. Są to np.: alosetron, ryfaksymina lub eluksadolina. Jednak zanim wytoczysz ciężkie działa w postaci antybiotyków wąskospektralnych, sprawdź najpierw jak zadziałają na ciebie naturalne metody leczenia tej choroby.

Na IBS, również IBS-D naturalnym lekami o potwierdzonej w badaniach klinicznych skuteczności jest:

• berberyna
• kurkumina
• allicyna
• olejek z mięty pieprzowej
• probiotyki

Berberyna

Berberyna jest niezwykle przydatna w leczeniu IBS z przewagą biegunek. Przede wszystkim z uwagi na silne właściwości przeciwbiegunkowe. Działa bakteriostatycznie na patogenne bakterie jelitowe, takie jak E. coli, a nawet bardzo niebezpieczną V. cholera. Blokuje przyleganie bakterii do komórek nabłonka oraz normalizuje błonę śluzową jelit po uszkodzeniu toksyną toksynami bakteryjnymi. Poza działaniem przeciwbakteryjnym zmniejsza stan zapalny, hamuje motorykę przewodu pokarmowego, łagodzi zaburzenia czynności przewodu pokarmowego oraz zmniejsza wydzielanie jelitowe i wysięk. Berberyna może rozluźniać mięśnie gładkie jelit i wydłużać czas przebywania treści jelitowej do pełnego strawienia. W przypadku stosowania berberyny w IBS-D zalecana dawka to 500 mg dziennie.

Kurkuminy

Skuteczność kurkuminy i jej korzystny wpływ na poprawę jakości życia osób z zespołem jelita wrażliwego są poparte wynikami wielu badań klinicznych. Zażywanie suplementów zawierających kurkuminę wpływało na 30-40% średnią poprawę jakości życia pacjentów z IBS. W niektórych badaniach po dłuższej terapii kurkuminą obserwowano całkowitą remisję choroby i ustąpienie objawów IBS. Ważnym elementem leczenia kurkuminą jest jednoczesne zażywanie piperyny – alkaloidu występującego w owocach pieprzu czarnego. Piperyna nawet 20 krotnie zwiększa wchłanianie kurkumin z przewodu pokarmowego, istotnie wpływając na skuteczność leczenia. W IBS-D zalecana dawka kurkuminy to 400 mg dziennie w dwóch dawkach podzielonych.

Allicyna

Allicyna to związek powstający wskutek działania enzymu – allinazy na alliinę. Substancje te w dużych ilościach występują w czosnku i są pozyskiwane z niego w postaci ekstraktów. Allicyna wykazuje m.in. bardzo silne właściwości przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze, wpływa korzystnie na redukcję stresu oksydacyjnego komórek, działa przeciwutleniająco i redukuje produkcję reaktywnych form tlenu, co przekłada się na jej działanie przeciwzapalne. W IBS allicyna wykazuje skuteczność w dawce 5-10 mg dziennie.

Gingerole

Imbir jest od wieków stosowany w leczeniu chorób jelit, zarówno o podłożu zapalnym jak również takich jak IBS. Związki fenolowe zawarte w imbirze, czyli gingerole, mają silne dzianie przeciwzapalne, antyoksydacyjne i prokinetyczne. Wpływają one na łagodzenie objawów, działają też przeciwnudnościowo. Dawkowanie gingeroli różniło się w zależności od badania, ale standardowa dawka to 20-40 mg na dobę.

Olejek miętowy

Działanie olejku miętowego przede wszystkim dotyczy jego wpływu na redukcję wzdęć i dyskomfortu w jamie brzusznej. Jednak skutkiem ubocznym jego zażywania może być zgada, dlatego zaleca się raczej przyjmowanie go w postaci kapsułek niż kropli. Polskie Towarzystwo Gastroenterologiczne rekomenduje stosowanie preparatu ok 180–225 mg olejku miętowego dwa razy na dobę

Probiotyki

W badaniach, w których mierzono skuteczność probiotyków w leczeniu IBS wyniki były rozczarowujące. Pozytywnym efektem było jedynie zmniejszenie częstości wzdęć i bólu brzucha. Szczepy, które wykazywały najwyższą skuteczność to B. longum 101, L. acidophilus 102, L. lactis 103 i S. thermophilus 104 oraz mieszanki bakterii probiotycznych w preparatach: VSL#3® i Lactolevure®.

Leczenie IBS –aktywność fizyczna

Stres i niepokój odgrywają główną rolę w aktywacji lub nasileniu objawów zespołu jelita drażliwego. Osoby z IBS często mają zaburzenia motoryki jelit, co jest skutkiem reakcji na przewlekły lub nagły stres. Objawy te dobrze znają przede wszystkim osoby z postacią biegunkową IBS. Wyniki badań sugerują również, że na dolegliwości te mają wpływ zmiany metabolizmu serotoniny (5-HT), ponieważ odgrywa ona znaczącą rolę w kontrolowaniu motoryki przewodu pokarmowego. I właśnie wysoki poziom serotoniny obserwowano u pacjentów z IBS-D.

Badania potwierdzają, że skład flory bakteryjnej może być modyfikowany aktywnością fizyczną. Aktywność fizyczna również bardzo silnie wpływa na poziom stresu. Dlatego tak ważne jest, żeby osoby z IBS były aktywne i brały udział w regularnych ćwiczeniach. Ma to bardzo duży wpływ na częstość i nasilenie objawów oraz na skuteczność leczenia.

Kiedy warto skonsultować się z lekarzem?

Jeśli zauważysz u siebie takie objawy jak częste biegunki, wzdęcia, problemy z wypróżnieniem trwające przez kilka dni i będzie się to powtarzało, nie czekaj. Może to być tylko zaburzenie trawienne, które szybko minie, ale również początek poważnej choroby. Szybka konsultacja może uchronić cię przed poważniejszymi niż IBS problemami, ponieważ biegunki czy częste zatwardzenia to również symptomy niebezpiecznych chorób układu pokarmowego takich jak IBD, celiakia czy choroby nowotworowe.

Jeśli jednak lekarz zdiagnozuje u ciebie IBS, będziesz mógł zacząć się leczyć. Zmniejszy to problemy i pozbędziesz się przykrych objawów. A im wcześniej zaczniesz coś z tym robić, tym efekty będą lepsze i łatwiejsze do osiągnięcia.

Publikacje:

1. Patcharatrakul, T., Juntrapirat, A., Lakananurak, N., & Gonlachanvit, S. (2019). Effect of Structural Individual Low-FODMAP Dietary Advice vs. Brief Advice on a Commonly Recommended Diet on IBS Symptoms and Intestinal Gas Production. Nutrients, 11(12), 2856. https://doi.org/10.3390/nu11122856
2. Staudacher HM, Scholz M, Lomer MC, et al. Gut microbiota associations with diet in irritable bowel syndrome and the effect of low FODMAP diet and probiotics. Clin Nutr. 2021;40(4):1861-1870. doi: 10.1016/j.clnu.2020.10.013
3. Miele E. i wsp.: Effect of a probiotic preparation (VSL#3) on induction and maintenance of remission in children with ulcerative colitis. Am. J. Gastroenterol., 2009, 104, 437-443.
4. Drouault-Holowacz S. i wsp.: A double blind randomized controlled trial of a probiotic combination in 100 patients with irritable bowel syndrome. Gastroenterol. Clin. Biol., 2008, 32, 147-152.
5. Matysiak M., Gaweł-Bęben K., Rybczyńska K., Gmiński J., Surma S.: Porównanie wybranych właściwości biologicznych czosnku (Allium sativum L.) pochodzącego z Polski i Chin; Żywność. Nauka. Technologia. Jakość. 2015, 2 (99), 160 – 16
6. American College of Gastroenterology Task Force on Irritable Bowel Syndrome, Brandt L.J., Chey W.D., Foxx-Orenstein A.E. i wsp. An evidence-based position statement on the management of irritable bowel syndrome. Am. J. Gastroenterol. 2009; 104 (supl. 1): S1–35.
7. Chmielewska A., Szajewska H.: Systematic review of randomised controlled trias: probiotics for functional constipation. World J. Gastroenterol. 2010; 16: 69–75.
8. Rashidian A. i wsp.: Protective effect of ginger volatile oil against acetic acid-induced colitis in rats: a light microscopic evaluation. Journal of Integrative Medicine. Volume 12, Issue 2, March 2014, Pages 115-120
9. Vecchi Brumatti L.: Curcumin and Inflammatory Bowel Disease: Potential and Limits of Innovative Treatments. Molecules 2014, 19, 21127-21153; doi:10.3390/molecules 191221127
10. Hickson M. i wsp.: Use of probiotic Lactobacillus preparation to prevent diarrhoea associated with antibiotics: randomized double blind placebo controlled trial. Br. Med. J., 2007, 335 (7610), 80.