Witaminy na skórę. Czego potrzebuje twoja skóra, żeby zachować młodość?

Żeby cieszyć się zdrową i piękną skórą, musisz o nią dbać. Twoja skóra wymaga nie tylko codziennej pielęgnacji, ale przede wszystkim dostarczania składników niezbędnych do jej prawidłowego funkcjonowania. Są nimi witaminy i mikroelementy.

Które witaminy na skórę są najważniejsze?

Skóra do zachowania swoich funkcji fizjologicznych potrzebuje wielu witamin. Witaminy dobre na suchą skórę są też niezbędne dla osób, które mają problemy trądzikowe, po prostu musisz dostarczyć wszystkie niezbędne witaminy. Niedobór nawet jednej z nich może przynieść nieprzyjemne następstwa. I nie zastąpią tego żadne kremy, ani najlepsze procedury kosmetyczne.

Co to witaminy i jakie są ich funkcje?

Witaminy są niezbędne nie tylko na skórę, ale konieczne dla zdrowia wszystkich narządów. Witamina to obecnie powszechnie przyjęta nazwa związków chemicznych, których nasz organizm nie może sam wytworzyć, ale potrzebuje ich do prawidłowego funkcjonowania. Nazwę ‘witamina’ zaproponował polski biochemik, Kazimierz Funk. Był on naukowcem, który na początku XX wieku w Instytucie Listera z Londynie badał przyczyny i sposoby leczenia choroby beri-beri. W trakcie swojej pracy udało mu się wyodrębnić grupę związków chemicznych, które hamowały rozwój tej choroby. Zawierały one grupę aminową, dlatego z połączenia słów vitae i amina powstało – witamina – amina życia. I określenie to funkcjonuje do dziś.

Witaminy to związki niezbędne do syntezy innych ważnych substancji, np. białek i enzymów lub pełniące funkcje regulacyjne i normalizują procesy biochemiczne i metaboliczne w naszym organizmie.

Jednak to, co jest witaminą może się różnić w przypadku poszczególnych gatunków, ponieważ substancja, która jest witaminą dla człowieka, dla innego gatunku może nią nie być. Np. witamina C, czyli kwas askorbinowy dla człowieka jest witaminą i musimy ją dostarczać z pożywieniem. Jednak dla szczura witaminą już nie jest – wprawdzie szczury również potrzebują kwasu askorbinowego, ale same go syntetyzują, więc nie muszą pobierać go z zewnątrz. Niektóre witaminy są syntetyzowane przez mikroorganizmy, np. niektóre związki zaliczane do witamin z grupy B są wytwarzane przez bakterie obecne w mikrobiomie jelitowym człowieka. 

Witaminy, kwasy tłuszczowe i mikroelementy niezbędne do zachowania zdrowia skóry

Związków niezbędnych do zachowania zdrowia skóry jest bardzo wiele. Są nimi nie tylko witaminy, ale również składniki mineralne i kwasy tłuszczowe. Dlatego podzieliłem ten temat na części.

• w pierwszej dowiesz się jakie znaczenie dla twojej skóry mają witaminy D,E,C i A
• w drugiej opiszę witaminy z grupy B i ich wpływ na skórę
• w trzeciej – kwasy tłuszczowe, takie jak np. kwasy omega oraz związki mineralne bez których możesz zapomnieć o skórze bez problemów.

Mam nadzieję, że pomoże ci to zrozumieć, co jest ważne do zachowania świetnej kondycji twojej skóry i pozwoli uniknąć lub pozbyć problemów.

Witamina D (kalcyferol)

90% osób w Polsce ma niedobór witaminy D. W przypadku 60% z nas problem jest na tyle poważny, że może prowadzić do chorób skóry oraz zaburzenia wchłaniania jonów wapnia i fosforu w jelitach. 

Witamina D to w zasadzie kilka związków chemicznych, które pod wpływem światła słonecznego przekształcane są w aktywną biologicznie witaminę D.

Witamina D jest jedną z najważniejszych witamin wpływających na stan skóry, a jej niedobór zwiększa ryzyko rozwoju poważnych chorób skóry. Dlatego w niektórych krajach, aby zapobiec niedoborom witaminy D dodaje się ją do niektórych produktów spożywczych, takich jak np. mleko, jogurty, masło roślinne lub płatki śniadaniowe.

Witamina D w skórze

Witamina D jest niezbędna do prawidłowego rozwoju komórek skóry oraz przyczynia się do prawidłowego stanu naskórkowej bariery lipidowej. Jej niedobór jest bardzo ważnym czynnikiem zwiększającym ryzyko rozwoju oraz niezbędną substancją wykorzystywaną w leczeniu łuszczycy. W tym wypadku wykorzystuje się jej rolę w procesie namnażania komórek naskórka – witamina D zmniejsza aktywność komórek układu odpornościowego odpowiedzialnych za wydzielanie substancji pobudzającej komórki naskórka do szybkiego namnażania. 

Witamina D wpływa również na zmniejszenie reakcji zapalnych w skórze. Bierze też udział w syntezie białek, mających działanie przeciwdrobnoustrojowe, co dodatkowo wpływa poprawę stanu skóry, ponieważ toksyny i antygeny bakteryjne nasilają objawy zapalne w skórze. Dlatego jest tak ważna w przypadku osób chorujących na choroby, którym zawsze towarzyszy stan zapalny, np. choroby atopowe skóry takie jak AZS.

Niedobór witaminy D

Skutkiem niedoboru witaminy D jest:

• łuszczenie się naskórka
• zaczerwienienie skóry
• podrażnienie i świąd skóry
• dysfunkcja naskórkowej bariery lipidowej
• nasilenie objawów łuszczycy i innych zapalnych chorób skóry
• obniżenie odporności na szkodliwe czynniki środowiskowe
• niedobór wapnia i fosforu wskutek obniżenia wchłaniania wapnia i fosforu w jelitach

W jakich przypadkach ważna jest suplementacja witaminą D

Witamina D jest wykorzystywana do leczenia łuszczycy i bielactwa oraz chorób, których leczenie wymaga unikania promieniowania UV – np. w toczniu rumieniowatym układowym, oraz przez osoby przyjmujące niektóre leki, np. tetracykliny i retinoidy.

Naturalne źródła witaminy D

Witamina D występuje w najwyższym stężeniu w:

• wątrobie i oleju z wątroby dorsza
• tłustych rybach (łosoś, węgorz czy makrele)
• niektórych gatunkach grzybów

Czy możliwe jest przedawkowanie witaminy D?

Osoby, które przesadzają z suplementacją witaminą D mogą być narażone na pewne poważne skutki. Witamina D wpływa na wchłanianie wapnia. Jej zbyt wysokie stężenie nasila ten proces. Nadmierne wchłaniania wapnia w jelitach może powodować odkładanie się go w organizmie. Na przykład powoduje wapnienie narządów wewnętrznych i odkładanie się go w skórze w postaci blaszek i grudek. Ponadto, pomimo korzystnego wpływu na barierę lipidową naskórka, długotrwałe przyjmowanie zbyt wysokich dawek witaminy D może zwiększać ryzyko rozwoju atopowego zapalenia skóry (AZS).

Witamina E (grupa witamin α-δ tokoferol)

Witamina E ma przede wszystkim funkcje ochronne na nasze komórki. Jest związkiem, który wykazuje bardzo silne działanie antyoksydacyjne. Zabezpiecza struktury komórkowe przed toksycznym działaniem wolnych rodników tlenowych (reaktywnych form tlenu i azotu), które są jednym z najbardziej groźnych mutagenów i czynników nasilających procesy starzenia. W badaniach zaobserwowano również, że w obecności selenu właściwości przeciwutleniające witaminy E bardzo się wzmagają.

Witamina E w skórze

Witamina E nie bez powodu nazywana jest witaminą młodości. Ma to właśnie związek z tym jak wpływa na stan i wygląd skóry. Najważniejszą właściwością witaminy E jest zapobieganie procesom starzenia się skóry i degradacji włókien kolagenowych. Witamina E przyspiesza również proces regeneracji uszkodzeń skóry, wzmacnia błonę komórkową komórek naskórka przyczyniając się w ten sposób do zwiększenia jego szczelności i ograniczenia utraty wody z jego powierzchni.

Niedobór witaminy E

Skutek niedoboru witaminy E może powodować różne następstwa:

• pogorszenie kondycji skóry (wiotczenie, szarzenie)
• przesuszenie naskórka
• zwiększona skłonność do pękania i rogowacenie skóry
• problemy z płodnością u mężczyzn
• pogorszenie wzroku
• spadek koncentracji
• dysfunkcje neurologiczne związane z degeneracją mózgu i nerwów
• może być przyczyną rozwoju chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera czy Parkinsona

W jakich przypadkach ważna jest suplementacja witaminą E

W związku z tym, że witamina E wbudowuje się w lipidy naskórkowe, jej suplementacja poprawia stan lipidowej bariery naskórkowej. Skutkiem tego poprawia się stan nawilżenia naskórka, jego odżywianie i odporność na drażniące czynniki zewnętrzne. Jest to szczególnie ważne w przypadku osób, których skóra ma skłonność do przesuszania się i pękania. Właściwy poziom witaminy E z tego samego powodu jest ważny dla osób z AZS, u których dysfunkcja bariery naskórkowej prowadzi do utraty wody i przesuszania naskórka. Suplementacja witaminą E wpływa również korzystnie na stany zapalne skóry. 

Naturalne źródła witaminy E

Witaminę E znajdziesz w:

• olejach roślinnych
• oliwie z oliwek
• kiełkach pszenicy
• migdałach
• orzechach (ziemnych, laskowych i włoskich)

Czy możliwe jest przedawkowanie witaminy E

Nie zaobserwowano skutku przedawkowania witaminy E, nawet przy przekraczaniu zalecanych maksymalnych dawek dobowych.

Witamina C (kwas askorbinowy)

Witamina C, czyli kwas askorbinowy, podobnie jak witamina E jest związkiem o silnych właściwościach antyoksydacyjnych. Jego działanie zabezpiecza struktury komórkowe przed toksycznym wpływem wolnych rodników tlenowych. Jest to szczególnie istotne u osób, które mają podwyższone ryzyko rozwoju chorób takich jak atopowe zapalenie skóry (AZS) lub łuszczyca, ponieważ w ich skórze zaobserwowano wysoki poziom reaktywnych form tlenu.

Witamina C w skórze

Witamina C, chroni komórki skóry przed toksycznym wpływem wolnych rodników tlenowych. Jednak poza protekcyjnym działaniem na struktury komórkowe witamina C, bierze udział w procesach dojrzewania włókien kolagenowych w skórze. Stymuluje syntezę ceramidów, lipidów naskórkowych odpowiedzialnych za utrzymanie prawidłowego nawilżenia warstwy rogowej naskórka. 

Niedobór witaminy C

Niedobór witaminy C jest łatwo zauważalny

• prowadzi do szkorbutu – choroby powodującej zmiany zapalno-martwicze dziąseł, wypadanie zębów (związane z degradacją kolagenu).
• u osób starszych skutek pogorszenie mikrokrążenia w skórze (wywołanej procesami starzenia) zmniejsza się stężenie wit. C w skórze – w efekcie kolagen w skórze traci strukturę, co wpływa na elastyczność, stopień napięcia i jędrność
• przyspiesza procesy starzenia skóry

W jakich przypadkach ważna jest suplementacja witaminą C

Suplementacja witaminą C powinna być stosowana w przypadku zauważenie efektów starzenia się skóry: spadku elastyczności i napięcia skóry, pojawiania się zmarszczek. Jest też przydatna w redukcji przebarwień, w celu ujednolicenia kolorytu skóry oraz przy stanach zapalnych dziąseł i przyzębia.

Jakie są naturalne źródła witaminy C

Bogatym źródłem witaminy C są przede wszystkim kiszonki i owoce:

• kiszonki (wszystkie)
• cytrusy
• jeżyny
• maliny
• czarna porzeczka
• aronia
• czarne jagody (borówka czernica)
• agrest

Czy możliwe jest przedawkowanie witaminy C

Tak, przedawkowanie witaminy C może prowadzić do zaburzeń ze strony układu pokarmowego (wzdęcia, zgada, nudności, ból brzucha). Przy długotrwałym przedawkowaniu, może dochodzić do zakwaszenia i odkładania się witaminy C w organizmie, co sprzyja tworzeniu się np. kamieni nerkowych.

Witamina A (grupa związków – karotenoidów oraz retinoidów)

Witamina A ma ogromny wpływ na organizm. Bierze udział w syntezie hormonów steroidowych, wpływa na stan kości i zębów, jest związkiem niezbędnym w procesie widzenia, dojrzewania plemników i komórek układu immunologicznego. Jest też odpowiedzialna za prawidłowy stan nabłonków, przyspiesza gojenie naskórka oraz wykazuje działanie normalizujące w procesach różnicowania komórek naskórka. 

Witamina A w skórze

Witamina A należy do najbardziej znanych substancji przeciwstarzeniowych. Wpływa na napięcie i elastyczność skóry pobudzając aktywność i zwiększając produkcję fibroblastów i włókien kolagenowych. Reguluje proces dojrzewania komórek naskórka oraz na funkcje regulacyjne skóry. Witamina A reguluje też aktywność gruczołów łojowych, wpływając na wydziałania łoju i stopień natłuszczenia naskórka.

Niedobór witaminy A

Niedobór witaminy A prowadzi do:

• zaburzenia funkcjonowania nabłonków (nie tylko skóry)
• nadmiernego złuszczanie się oraz rogowacenie naskórka
• rogowacenia mieszkowego (suchych grudek na skórze)
• osłabienia strukturę przydatków skóry (włosów i paznokci)
• zaburzeń widzenia
• nasilenie zmian trądzikowych
• osłabienia odporności

W jakich przypadkach ważna jest suplementacja witaminą A

Suplementacja witaminą ma istotny wpływ na wygląd i stan skóry:

• spłyca zmarszczki i bruzdy
• zwiększa elastyczność skóry poprzez wpływ na syntezę kolagenu i elastyny
• rozjaśnia przebarwienia
• wygłasza drobne zmarszczki
• działa przeciwtrądzikowo i przeciwstarzeniowo
• w łuszczycy spowalnia proces namnażania się komórek naskórka

Naturalne źródła witaminy A

Źródłem witaminy A (retinoidów i karotenoidów, w tym prowitaminy A) są:

• tłuste ryby
• wątroba
• jaja
• mleko i produkty mleczne
• marchew
• niektóre owoce: np. śliwki, morele
• niektóre warzywa: marchew, czerwona papryka, szpinak, natka pietruszki

Korzystny wpływ na wchłanianie witaminy A mają też inne związki, np. witamina E, B lub D.

Czy możliwe jest przedawkowanie witaminy A

Tak. Przedawkowanie witaminy A może prowadzić do zmian skórnych, łysienia, nadwrażliwości na UV, bólów głowy, utraty apetytu, przesuszenia naskórka, mdłości, zaburzeń nastroju lub nawet uszkodzenia wątroby.

Podsumowanie

Witaminy D, E, A i C to tylko część związków chemicznych, których twój organizm potrzebuje do zachowania zdrowia. Jest ich dużo więcej. W następnej części przedstawię witaminy z grupy B, które są niezwykle ważne dla zachowania zdrowia skóry, a równie istotne jest ich właściwe spożycie. Zapraszam do części drugiej.

Piśmiennictwo

Dotyczy części pierwszej i drugiej – witamin ADEC i witamin z grupy B:

1. Tylicki A., Siemieniuk M: Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej . 2011, Vol. 65, p447-469. 23p.
2. Piróg M. i wsp.: Ocena zawartości witaminy B2 w wybranych produktach mleczarskich. Bromat. Chem. Tolsykol. – XLIX, 2016, 1, str. 52–56
3. Catherine M. Burgess, Eddy J. Smid, Douwe van Sinderen: Bacterial vitamin B2, B11 and B12 overproduction: An overview, International Journal of Food Microbiology, Volume 133, Issues 1–2, 2009, Pages 1-7
4. Matts P.J. i wsp.: A Review of the Range of Effects of Niacinamide in Human Skin. IFSCC Magazine – vol. 5, no 4/2002
5. Brzozowska A. i wsp.: Witaminy i składniki mineralne jako suplementy diety. Żywność Nauka Technologia Jakość 2005;4(Supl.):5-16
6. Bissett D.L.: Topical niacinamide reduces yellowing, wrinkling, red blotchiness, and hyperpigmented spots in aging facial skin. https://doi.org/10.1111/j.1467-2494.2004.00228.x
7. Pantothenic Acid. Fact Sheet for Health Professionals. https://ods.od.nih.gov/factsheets/PantothenicAcid-HealthProfessional/
8. Biotin. Fact Sheet for Health Professionals. https://ods.od.nih.gov/factsheets/Biotin-HealthProfessional/
9. Vitamin B6. Fact Sheet for Health Professionals. https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminB6-HealthProfessional/
10. Folate. Fact Sheet for Health Professionals. https://ods.od.nih.gov/factsheets/Folate-HealthProfessional/
11. Vitamin B12. Fact Sheet for Health Professionals. https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminB12-HealthProfessional/
12. Stanowisko Komitetu Nauki o Żywieniu Człowieka PAN w sprawie stosowania przez osoby dorosłe suplementów diety zawierających witaminy i składniki mineralne. https://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.agro-86dc66ba-6ff4-4bf8-879a-c91904b5e957/c/RPZH_2021_Vol_72_no_3_pp._321-326_PL.pdf