Jak mikrobiota jelitowa wpływa na tendencję do tycia? 

Europa jest teraz drugą po Ameryce pod względem wskaźników otyłości. W raporcie z maja 2022 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) donosi, że wskaźniki otyłości w Europie osiągnęły „proporcje epidemii”.

Szacuje się, że prawie 60% dorosłych i około co trzecie dziecko mieszkające w Europie ma nadwagę lub jest otyłe.

Kraje o najwyższych wskaźnikach otyłości, zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych, to: 

• Turcja
• Grecja
• Wielka Brytania
• Irlandia
• Węgry

Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że otyłość i nadwaga są odpowiedzialne za ponad 1,2 miliona zgonów w Europie każdego roku. Wiąże się to z wyższym ryzykiem rozwoju wielu chorób przewlekłych. Przede wszystkim raka, chorób serca, przewlekłych chorób układu oddechowego i cukrzycy.

Według danych WHO w Europie otyłość prawdopodobnie przewyższy palenie jako wiodący czynnik ryzyka nowotworów, którym można zapobiec w ciągu najbliższych kilkudziesięciu lat.

Żeby zapobiec rozwojowi otyłości jesteśmy skazani na ciągłe wyrzeczenia?

Dla większości osób szczupła sylwetka kojarzy się z nieustannym wysiłkiem, wyrzeczeniami i unikaniem ulubionych smakołyków. Być może jednak istnieje prostszy sposób, żeby osiągnąć wymarzony cel nie katując się przez cały czas? 

Na szczęście wystarczy zadbać o mikrobiom jelitowy

Badania wskazują, że skład naszej flory bakteryjnej jest jednym z kluczowych elementów wpływających na to, czy jesteśmy szczupli, czy też skazani na ciągłą pracę nas sobą i niekończące się wyrzeczenia. 

Wyniki badań wskazują na związek pomiędzy mikrobiomem jelit a rozwojem otyłości

Od dawna wiadomo, że bakterie jelitowe biorą udział nie tylko w trawieniu pokarmu i fermentowaniu niestrawionych składników pożywienia. Uczestniczą również w wielu ważnych procesach metabolicznych i biochemicznych, często związanych z innymi narządami, takimi jak skóra, mózg czy układ nerwowy. 

Udowodniono również, że komnensalna i symbiotyczna flora jelitowa uczestniczy w:

• syntezie białek
• kształtowaniu funkcji układu immunologicznego
• dojrzewaniu komórek krwi
• dezaktywacji toksyn
• metabolizmie leków
• aktywacji motoryki przewodu pokarmowego
• produkcji witamin (przede wszystkim z grupy B)
• ochronie przed patogennymi mikroorganizmami – bakteriami, grzybami i wirusami
• produkcji cząstek przeciwzapalnych

To jednak nie wszystko. Wyniki najnowszych badań sugerują również, że skład mikroflory jelitowej może odpowiadać za tendencję do tycia, wzrost masy ciała i zwiększone ryzyko rozwoju chorób metabolicznych.

Udowodniono, że flora jelitowa ma decydujący wpływ na masę ciała

W jednym z badań wykorzystano myszy ze specjalnej hodowli – pozbawione mikroorganizmów zasiedlających jelita (tzw. germ-free). Myszy te podzielono na dwie grupy. Pierwszej z nich wszczepiono mikroflorę jelitową od zdrowych myszy o prawidłowej masie ciała. Drugiej – mikroflorę jelitową pochodzącą od myszy otyłych.

Po 14 dniach zaobserwowano, że myszy, którym przeszczepiono mikroflorę od myszy otyłych wykazywały szybsze odkładanie tkanki tłuszczowej. Po zakończeniu badania i przeanalizowaniu składu mikroflory obu grup naukowcy doszli do wniosku, że otyłość jest związana ze zmianami we względnej liczebności dwóch dominujących rodzajów bakterii: Bacteroidetes i Firmicutes.

Badania metagenomiczne tych grup potwierdziły, że bakterie jelitowe myszy otyłych były w stanie odzyskać więcej kalorii z pożywienia niż bakterie zasiedlające jelita myszy szczupłych.

Niezdrowa dieta szybko prowadzi do dysfunkcji mikrobiomu

W badaniach na myszach stwierdzono, że dieta ma istotny wpływ na kształtowanie składu mikrobioty jelit.

Myszy karmione wysokotłuszczową dietą miały inny skład mikrobiomu wyjściowego. Poza tym wysokotłuszczowa dieta wpływała też na rozwój nietolerancji glukozy i szybki wzrost masy ciała. Wnioskiem było to, że oba te czynniki są skorelowane i niewłaściwa dieta szybko zmienia zdrowe proporcje mikrobiomu przyspieszając w ten sposób wzrost otyłości.

W innym badaniu na myszach, którym przeszczepiano mikroflorę jelitową zaobserwowano, że dieta o wysokiej zawartości tłuszczów zwiększa endotoksemię, redukuje liczbę bakterii z rodzaju Bacteroides oraz Eubacterium recitale oraz indukuje rozwój insulinooporności i cukrzycy.

Wyniki badań na ludziach dowiodły, że flora bakteryjna ludzi otyłych również zawiera mniej bakterii typu Bacteroidetes i odpowiednio więcej Firmicutes, niż flora osób szczupłych. Bakterie typu Firmicutes łatwiej niż Bacteroidetes metabolizują składniki żywności i skuteczniej pozyskują dodatkową energię, co może być jedną z przyczyn otyłości. 

Podsumowanie

Epidemię otyłości sygnalizowaną przez wielu specjalistów i WHO można opanować. Wymaga to jednak przede wszystkim edukacji społeczeństwo i nauki prawidłowych nawyków żywieniowych.

W niektórych krajach, takich jak Wochy i inne kraje basenu Morza Śródziemnego jest to prostsze. Społeczeństwo tych krajów jest od pokoleń przyzwyczajone do zdrowej diety. Jednak w krajach takich jak Polska, w których dominuje niezdrowa dieta północnoeuropejska, z dominacją węglowodanów, mięsa, różnego typu „zapychaczy” i produktów bogatych w cukier jest to znacznie trudniejsze.

Warto jednak próbować, bo żaden system ochrony zdrowia nie jest na tyle wydolny, żeby poradzić sobie z rosnącą liczbą chorób spowodowanych otyłością. Powinniśmy o tym pamiętać, żeby mieć czas coś z tym zrobić zanim będzie za późno.

Piśmiennictwo:

1. Ścibor K. i wsp.: Nietolerancja glutenu problemem zdrowotnym XXI wieku. Journal of Clinical Healthcare 1(2015). p. 18-43
2. Razavi, Alexander C et al. “Effect of culinary education curriculum on Mediterranean diet adherence and food cost savings in families: a randomised controlled trial.” Public health nutrition vol. 24,8 (2021): 2297-2303. doi:10.1017/S1368980020002256
3. Cani P. D. (2018). Human gut microbiome: hopes, threats and promises. Gut, 67(9), 1716–1725. https://doi.org/10.1136/gutjnl-2018-316723
4. Tilg H., Moschen A.R., Kaser A.: Obesity and the microbiota. Gastroenterol., 2009, 136, 1476-1483.
5. Lemiengre MB, Verbakel JY, Colman R, et al. Reducing inappropriate antibiotic prescribing for children in primary care: a cluster randomised controlled trial of two interventions. Br J Gen ikrobiota jelitPract. 2018;68(668): e204-e210. doi:10.3399/bjgp18X695033
6. Placido Illiano, Roberta Brambilla, Cinzia Parolini: The mutual interplay of gut microbiota, diet and human disease. https://doi.org/10.1111/febs.15217
7. Dalby MJ, Ross AW, Walker AW, Morgan PJ. Dietary Uncoupling of Gut Microbiota and Energy Harvesting from Obesity and Glucose Tolerance in Mice. Cell Rep. 2017;21(6):1521-1533. doi:10.1016/j.celrep.2017.10.056
8. Patcharatrakul, T., Juntrapirat, A., Lakananurak, N., & Gonlachanvit, S. (2019). Effect of Structural Individual Low-FODMAP Dietary Advice vs. Brief Advice on a Commonly Recommended Diet on IBS Symptoms and Intestinal Gas Production. Nutrients, 11(12), 2856. https://doi.org/10.3390/nu11122856
9. Staudacher HM, Scholz M, Lomer MC, et al. Gut microbiota associations with diet in irritable bowel syndrome and the effect of low FODMAP diet and probiotics. Clin Nutr. 2021;40(4):1861-1870. doi: 10.1016/j.clnu.2020.10.013
10. Turnbaugh PJ, Ley RE, Mahowald MA, Magrini V, Mardis ER, Gordon JI. An obesity-associated gut microbiome with increased capacity for energy harvest. Nature. 2006;444(7122):1027-1031. doi:10.1038/nature05414
11. Ridaura VK, Faith JJ, Rey FE, et al. Gut microbiota from twins discordant for obesity modulate metabolism in mice. Science. 2013;341(6150):1241214. doi:10.1126/science.1241214