Typowe objawy IBS u kobiet

Zespół jelita drażliwego (IBS) to przewlekła choroba układu pokarmowego, kojarzona głównie z problemami jelitowymi. Powoduje ona uciążliwe objawy, takiej jak ból i skurcze brzucha, nudności, biegunki, zaparcia, wzdęcia, albo wszystkie z wymienionych. Jest chorobą, która nie jest niebezpieczna dla życia, ale z uwagi na swoją uciążliwość bardzo negatywnie wpływa na jego jakość i może prowadzić do poważnych problemów psychicznych, np. do rozwoju depresji.

IBS jest chorobą coraz bardziej powszechną. W zależności od kraju cierpi na nią od 10 do nawet ponad 20% populacji. Dodatkowo, częstość zachorowań jest zależna od płci, ponieważ choruje na nią ok. 3 razy więcej kobiet niż mężczyzn.

Większość objawów u kobiet i mężczyzn jest taka sama, jednak zauważono, że niektóre objawy u kobiet nasilają się lub ustępują z zależności od fazy cyklu menstruacyjnego. Kobiety zgłaszają również objawy ginekologiczne, które z przyczyn oczywistych nie występują u mężczyzn.

Typowe objawy IBS, których nasilenie i dokuczliwość u kobiet mogą być inna niż u mężczyzn:

1. Biegunki

Zespół jelita drażliwego z przewagą biegunek (IBS-D) jest najczęstszym typem tej choroby. Biegunka jest klasyfikowana jako luźne, często zawierające śluz stolce, którym mogą towarzyszyć skurcze i ból podbrzusza, ustępujące po wypróżnieniu. Średnio 40% pacjentów z IBS skarży się na uporczywe i częste biegunki. Wprawdzie ten typ IBS występuje równie często u obu płci, ale zauważono, że u kobiet biegunki nasilają się dodatkowo przed rozpoczęciem miesiączki.

2. Zaparcia

IBS-C (zaparciowy) jest drugim co do częstości występowania typem IBS. Charakterystycznym objawem są tu częste zaparcia, powodujące występowanie stolców o twardej strukturze, których przejście przez jelito może wiązać się z dużym dyskomfortem, a często bólem. Badania potwierdzają, że zaparcia są objawem IBS, który występuje częściej u kobiet. Kobiety zgłaszają również więcej nieprzyjemnych objawów związanych z zaparciami, takich jak ostry ból brzucha i wzdęcia.

3. Wzdęcia

Wzdęcia są objawem IBS, który występuje często i w każdym typie tej choroby. Może powodować uczucie dyskomfortu i ucisku w górnej części brzucha. Zaobserwowano, że kobiety z IBS mają wzdęcia dużo częściej na niektórych etapach cyklu miesiączkowego niż kobiety bez IBS. Wzdęcia mogą być nasilane również przez inne choroby ginekologiczne, takie jak np. endometrioza. Kobiety z IBS po menopauzie zgłaszają znacznie częstsze i silniejsze wzdęcia niż mężczyźni z tą chorobą.

4. Nietrzymanie moczu

Kobiety z zespołem jelita drażliwego częściej doświadczają dokuczliwych objawów lub chorób związanych z drogami moczowymi niż kobiety bez IBS.

Najczęstsze z nich to:

• zwiększone parcie i potrzeba natychmiastowego oddania moczu
• częstsze oddawanie moczu
• częsta potrzeba oddania moczu w nocy (nokturia)
• ból, który towarzyszy oddawaniu moczu

5. Wypadanie narządów miednicy

Przewlekłe zaparcia i biegunka związane z IBS zwiększają ryzyko wypadania narządów miednicy mniejszej. Spowodowane jest to osłabieniem mięśni i tkanek utrzymujących narządy miednicy, co prowadzi do ich wypadania. 

W jednym z badań porównywano częstość występowania tego problemu. Statystycznie (w porównaniu z kobietami bez IBS) u kobiet z zespołem jelita drażliwego obserwowano dużo częstsze wypadanie narządów – przede wszystkim pochwy, macicy, odbytnicy i cewki moczowej.

6. Przewlekły ból w obrębie miednicy

Przewlekły ból miednicy, czyli ból w dole brzucha poniżej pępka, jest częstym problemem zgłaszanym przez kobiety z IBS. Wyniki badań wskazują, że niemal 30% kobiet z IBS zgłasza nawracające bóle okolic miednicy.

7. Bolesny seks

Ból podczas stosunku oraz inne rodzaje dysfunkcji związane z aktywnością seksualną są znanymi objawami towarzyszącymi IBS u kobiet. Osoby z IBS zgłaszają również brak pożądania seksualnego i trudności z podnieceniem. W efekcie może to powodować bolesność podczas uprawiania seksu i wpływać negatywnie na aktywność seksualną kobiet chorych na IBS.

8. Pogorszenie objawów menstruacyjnych

Zaobserwowano związek pomiędzy nasileniem objawów IBS i cyklem menstruacyjnym u kobiet. Zauważono, że IBS może nasilać menstruację, powodując bardziej bolesne i obfite miesiączki, ale również zbliżanie się miesiączki ma wpływ na pogorszenie objawów IBS. Zależności te najprawdopodobniej związane są wahaniami poziomu hormonów uzależnionymi od fazy cyklu menstruacyjnego

9. Zmęczenie

Przewlekłe zmęczenie jest częstym objawem towarzyszącym IBS, przy czym istnieją dowody na to, że częściej może ono dotyczyć kobiet niż mężczyzn. Poczucie zmęczenia i braku energii może być skutkiem wielu czynników, ale wydaje się, że kluczowe to niska jakość snu oraz bezsenność, które często występują u osób z IBS. Zmęczenie może być również spowodowane nasileniem objawów IBS, ponieważ wiąże się to z wyższym poziomem stresu i ich wpływem na codzienną aktywność.

10. Stres

Jednym z głównych czynników wpływających na zaostrzenie IBS jest stres. Sama choroba jest jego źródłem, a u osób z cięższymi formami IBS może on prowadzić do innych problemów psychicznych, takich jak stany lękowe czy rozwój depresji. Pomimo tego, że jest to czynnik, który występuje zarówno u kobiet jak i mężczyzn z IBS, to jednak statystycznie więcej kobiet deklaruje stres i problemy psychiczne wynikające z choroby.

Jakie są główne czynniki ryzyka rozwoju IBS?

IBS jest chorobą, której rozwój jest związany z wieloma czynnikami, a sama przyczyna choroby nie została wyjaśniona. Nie zaobserwowano też różnic pomiędzy czynnikami ryzyka i płcią.

Główne czynniki, które zwiększają ryzyko rozwój zespołu jelita drażliwego to:

• zaburzenia emocjonalne i przewlekły stres
• niewłaściwe nawyki żywieniowe
• przebyte infekcje przewodu pokarmowego
• długotrwała antybiotykoterapia
• predyspozycje genetyczne

Uważa się, że właśnie to właśnie czynniki środowiskowe w połączeniu ze skłonnością genetyczną warunkują rozwój IBS. Przy czym u osób chorych może wystąpić ich część lub wszystkie. Jednak wydaje się, że jednym z czynników ryzyka jest również płeć, z uwagi na zwiększoną częstość występowania tej choroby u kobiet oraz objawy, które u kobiet przybiegają z większym nasileniem.

Jak wygląda diagnostyka IBS?

Nie ma testu, który określi to, czy masz IBS czy nie. Rozpoznanie choroby to proces długotrwały, ponieważ w pierwszej kolejności lekarz musi wykluczyć wszystkie inne choroby przewodu pokarmowego, z których część (np. IBD) daje objawy bardzo podobne lub takie same jak IBS.

Diagnostyka polega więc na zebraniu wywiadu i historii choroby. Na podstawie zebranych danych analizuje się je używając narzędzia zwanego kryteriami rzymskimi, czyli listy konkretnych objawów i czynników, które pozwalają ustalić czy twoje problemy oznaczają IBS.

W związku z tym, że IBS towarzyszy nawracający ból brzucha, który występuje minimum jeden dzień w tygodniu, Formularz Kryteriów Rzymskich używany w diagnostyce IBS określa przede wszystkim okoliczności, które towarzyszą pojawianiu się bólu.

Jeśli masz ból brzucha związany z wypróżnieniem, ze zmianą częstotliwości wypróżnień lub zmianą konsystencji stolca istnieje prawdopodobieństwo, że może to być IBS. Jednak, żeby mieć pewność wymagane jest przeprowadzenie pełnego zakresu badań, w tym laboratoryjnych, które pozwolą wykluczyć inne choroby. Dlatego właśnie diagnostyka pozwalająca rozpoznać IBS może trwać nawet kilka tygodni.

Pomimo tego, że objawy IBS u kobiet i mężczyzn w większości są takie same,  rozpoznanie IBS jest częstsze i łatwiejsze niż u mężczyzn. Spowodowane jest to tym, że niektóre objawy IBS występują wyłącznie u kobiet lub są u nich łatwiej zauważalne. Np. takie, których częstość i nasilenie są związane z cyklem menstruacyjnym, są uwarunkowane zmianami hormonalnymi lub wynikają z różnic anatomicznych.

Leczenie IBS u kobiet

Biorąc pod uwagę złożoność IBS nie ma jednego uniwersalnego sposobu leczenia.

Nie ma różnic w sposobie leczenia IBS u kobiet i u mężczyzn. I nie ma również jednego sposoby leczenia tej choroby, ponieważ zarówno objawy jak ich nasilenie jest bardzo zróżnicowane i do leczenia zawsze należy podchodzić indywidualnie.

Dlatego leczenie IBS przede wszystkim ma na celu ograniczenie wpływu czynników środowiskowych nasilających lub wywołujących objawy choroby.

Przede wszystkim należy:

• zmodyfikować dietę eliminując z niej składniki nasilające objawy
• starać się unikać sytuacji stresowych
• zmienić nawyki żywieniowe np. zadbać o regularność posiłków
• zwiększyć aktywność fizyczną, zarówno podczas pracy (np. dojazd do pracy rowerem, rezygnacja z windy) jak również w czasie wolnym
• wprowadzić właściwą suplementację, która pomoże w obniżeniu nasilenia objawów choroby

W leczeniu IBS ważna jest systematyczność, bo tylko w ten sposób można opanować tę chorobę.

Piśmiennictwo:

1. Wang J, Varma MG, Creasman JM, et al. Pelvic floor disorders and quality of life in women with self-reported irritable bowel syndrome. Aliment Pharmacol Ther. 2010;31(3):424-431.
2. Janssens, Karin A. M. PhD; Zijlema, Wilma L. MSc; Joustra, Monica L. BSc; Rosmalen, Judith G. M. PhD. Mood and Anxiety Disorders in Chronic Fatigue Syndrome, Fibromyalgia, and Irritable Bowel Syndrome: Results From the LifeLines Cohort Study. Psychosomatic Medicine: May 2015 – Volume 77 – Issue 4 – p 449-457
3. Shishira Bharadwaj, Matthew D. Barber, Lesley A. Graff, Bo Shen, Symptomatology of irritable bowel syndrome and inflammatory bowel disease during the menstrual cycle, Gastroenterology Report, Volume 3, Issue 3, August 2015, Pages 185–193, 
4. Cain, Kevin C et al. “Gender differences in gastrointestinal, psychological, and somatic symptoms in irritable bowel syndrome.” Digestive diseases and sciences vol. 54,7 (2009): 1542-9.
5. Camilleri, Michael. “Diagnosis and Treatment of Irritable Bowel Syndrome: A Review.” JAMA vol. 325,9 (2021): 865-877.
6. Longstreth, G F. “Irritable bowel syndrome and chronic pelvic pain.” Obstetrical & gynecological survey vol. 49,7 (1994): 505-7.
7. Tu, Q et al. “Sleep disturbances in irritable bowel syndrome: a systematic review.” Neurogastroenterology and motility: the official journal of the European Gastrointestinal Motility Society vol. 29,3 (2017): 10.1111/nmo.12946.
8. Guo, Ya-Jun et al. “Lower urinary tract symptoms in women with irritable bowel syndrome.” International journal of urology: official journal of the Japanese Urological Association vol. 17,2 (2010): 175-81.
9. Kim, Young Sun, and Nayoung Kim. “Sex-Gender Differences in Irritable Bowel Syndrome.” Journal of neurogastroenterology and motility vol. 24,4 (2018): 544-558. 
10. Yang, Pei-Lin et al. “Irritable bowel syndrome in midlife women: a narrative review.” Women’s midlife health vol. 7,1 4. 31 May. 2021.